Çok Anlamlılıktan Eş Adlılığa Doğru Tarihsel Bir Yolculuk

Authors : Hadra Kübra ERKINAY TAMTAMIŞ

Pages : 115-136

Doi:10.22559/folklor.1787

View : 18 | Download : 9

Publication Date : 2022-02-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük’te yer alan aslında çok anlamlı ve aynı kökene dayanan eş adlıların tarihsel yolculukları içinde anlam genişlemelerinden kaynaklı olarak eş adlı duruma gelme süreçleri incelenmiştir. Eş adlılar; sesleri ve yazılışları aynı, anlamları farklı olan sözcükler olarak tanımlanmaktadır. Çok anlamlılık, bir sözcüğün birden fazla anlamı karşılamasıdır. Çok anlamlı sözcüklerde tek köken, birden fazla ama birbiriyle ilintili anlam söz konusuyken eş adlı sözcüklerdeyse birbirinden farklı en az iki köken ve farklı anlamlar söz konusudur. Türkçe Sözlük’ten genel tarama modeliyle fişlenen acımak, ağıl, ağız, ağmak, altıparmak, basılmak, biçim, bir bir, bitmek, boy, bozuk, çakmak, çil, çöğür, dayak, dikilmek, dikmek, dil, dokunma, dokunmak, dokunuş, el, gen, güç, günlük, öz, sağ, sormak, ters, terslemek, uçuk, uğur, uz, yaş, yaşlı, yazı, yazmak, yordurmak, yormak, yorulmak sözcüklerinin çok anlamlılıktan eş adlığa dönüştüğü tespit edilmiştir. Sözlükte eş adlı sözcüklerin yazımında, iki ayrı madde başı ve eş adlı sözcüğün yanına insert ignore into journalissuearticles values(I); insert ignore into journalissuearticles values(II); romen rakamları biçimi tercih edilmiştir. Çok anlamlı sözcüklerin genişlemiş anlamları ise tek madde başında 1, 2, 3 rakamlarıyla gösterilmiştir. Tespit edilen 40 sözcüğün -etimoloji ve tarihî sözlüklerden yola çıkılarak- aslında kökeni aynı olan, çok anlamlı sözcüklerin zamanla anlam genişlemeleri yoluyla sözlük birimlerinin birbirinden uzaklaştığı ve eş adlı duruma geldiği belirlenmiştir.
Keywords : çok anlamlılık, eş adlılık, anlam genişlemesi, Türkçe Sözlük, köken bilimi