Helesa/Heyamola Geleneğindeki Senkretik Unsurlar
Authors : Murat KARASALİHOĞLU
Pages : 697-720
View : 14 | Download : 9
Publication Date : 2022-08-03
Article Type : Research Paper
Abstract :Bu araştırmada, senkretizm kavramı bağlamında başta Karadeniz Bölgesinde görülen Helesa/Heyamola geleneği içindeki geçmiş dönemden gelen farklı inanç sistemlerinin varlığı tespit edilmeye ve geleneğe dair dönüşüm ile aktarım noktaları ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Helesa/Heyamola geleneğinin kökeni denizcilik uğraşıları olmakla birlikte genelde hep birlikte yapılan toplu işlerde maniler eşliğinde söylenen bir türkü ve oyundan oluşur. Gelenek, lokal varyantlara sahip olmakla birlikte Ramazan Ayı içerisinde kayık, küfe gibi araçlar kullanılarak çıkılan bir bahşiş/yardım toplama gösterisi şeklinde yapılan ritüel uygulamalara da sahiptir. Geleneğin Batı Karadeniz varyantları daha çok denizcilikle ilgili olup Doğu Karadeniz Bölgesinde ise düğün merasimlerinde uygulanır. Çalışmada Helesa/Heyamola geleneğinin özellikle denizcilikle ilgili olan varyantları Geç Antikçağ’da Karadeniz Bölgesinde ortaya çıkan ve denizcilerin koruyucusu olduğuna inanılan Aziz Phokas Kültündeki bazı unsurlar ile karşılaştırılmıştır. Aynı zamanda zincir- leme senkretizm kavramı içerisinde Aziz Phokas’ın Batı Karadeniz Bölgesi çıkışlı lokal bir kült olması ve azizin mucizevi kimliğindeki oluşturan başta denizcilerin hamisi olması, bahçıvan ve şifacılık özelliklerinin beslendiği olası antikçağ kültülerine de bakılmıştır. Bu şekilde antikçağdan başlayarak arkeolojik verilerin de yardımıyla bölgedeki kültürleşme sürecinde denizciliğe ait ritüel uygulamaların dinsel dönüşümünün günümüze ulaşan folklorik yansımasının süreci izlenmiştir. Aynı zamanda bölgedeki senkretik sürecin başka bir koldan devam ettiğini de göstermek amacıyla hem bu geleneğin yaşatıldığı hem de bu geleneğe kaynaklık eden antikçağ ve ortaçağ kültlerinin bulunduğu İnebolu’dan denizcilerin hamisi, sağaltım sağlayan ve bereket veren kimliği ile İslami aziz Abaş Baba inanışı da özellikle edebi eserler ve yakın dönem derlemelerle gösterilmeye çalışılmıştır.Keywords : Helesa Heyamola, Abaş Baba, Aziz Phokas, Zeus Poarinos, Saint Phocas, Senkretizm