Geleneğin Dönüşümü ve Kurumsallaşması: Şor Türklerinde Şaçıg ve Çıl Pajı’ndan Payram’a

Authors : Fatma Zehra UĞURCAN

Pages : 753-768

Doi:10.22559/folklor.2147

View : 14 | Download : 16

Publication Date : 2022-08-03

Article Type : Research Paper

Abstract :20. ve 21. yüzyıllarda sanayileşme ve modernleşme hareketlerinin etkisiyle değişen toplumlar, bir süre sonra kültürlerine yeni unsurlar eklemek ve uygun olmayanları arka plana itmek, ona yeni bir biçim vermek durumunda kalmışlar ya da yeni gelenekler icat etmişlerdir. Yüzlerce yıldır Güney Sibirya’nın Kemerovo bölgesinin dağlık alanlarında yaşamlarını sürdüren Şorlar da bu büyük değişim hareketinden payını almıştır. Günümüzde kadim geleneklerini devam ettiren ve Şorca konuşan oldukça az sayıda kişi kalmıştır. Tüm bunların etkisi elbette geleneksel uygulamalarda ve ritüellerde de görülmektedir. Şorların kayıt altına alınmış ve bilinen uygulamalarından biri Şaçıg, diğeri ise Çıl Pajı’dır. Şaçıg ve Çıl Pajı, Şor kültürünün değişimiyle birlikte değişmiş, dönüşmüş ve hatta kurumsallaşmış, zaman zaman turistik bir meta haline gelmiş geleneksel uygulamalarıdır. Bunların yanı sıra 20. yüzyılın başlarında Payram isimli bir organizasyon düzenlenmeye başlamıştır. Burada kullanılacak olan veriler bugün hala Kemerovo bölgesinde yaşayan Şor Türkleriyle yapılan görüşmeler sonucunda elde edilmiştir. Bunun yanı sıra Şor kültürünü yaygınlaştırmak ve tanıtmak amacıyla Şor aydınları tarafından kaleme alınmış olan Rusça kaynaklardan faydalanılmıştır. Çalışmada ana hatları ile Şorların kadim gelenekleri olan Şaçıg ve Çıl Pajı uygulamalarından söz edilmiş, bunlara ek olarak geleneğin icadı bağlamında değerlendirilmesi gereken, 20. yüzyılın başlarından itibaren düzenlenmeye başlayan Payram organizasyonu ele alınmıştır. Bu değerlendirmeler yapılırken Şaçıg, Çıl Pajı ve Payram’ın özelliklerinden söz edilmiş ve bu üç özel uygulama; değişim, dönüşüm, yeniden yapılandırılma, yorumlanma ve icat edilme kapsamında incelenmiştir.
Keywords : Şor Türkleri, gelenek, geleneğin icadı, ritüel, bahar bayramları