“Öğrenilmiş Çaresizlik” Bağlamında Aslı Tohumcu’nun Öykülerinde Babalar ve Kızları

Authors : Serap ASLAN COBUTOĞLU

Pages : 851-872

Doi:10.22559/folklor.2237

View : 13 | Download : 12

Publication Date : 2022-08-03

Article Type : Research Paper

Abstract :Son yüzyılda farklı bakış açıları geliştirilerek irdelenen ve üzerinde en çok tartışılan konulardan biri hâline gelen kadın konusu, kadının kimlik arayışı, ataerkil toplumdaki ezilmişliği, kadınlara, kız çocuklarına yönelik hak ihlalleri, aile içi iletişim sorunları, şiddet gibi konular üzerinden muhtevasını genişleterek Türk edebiyatında özellikle 1980 sonrası yazınında, Adalet Ağaoğlu, Tomris Uyar, Leyla Erbil, Sevgi Soysal, Latife Tekin, Mine Söğüt gibi yazarların kaleminde bireysel ve toplumsal bir sorun olarak ifadesini bulmuştur. Bu süreçte bazı yazarların eserlerinde kadın sorunlarının kökenlerine ve psikolojik ve fiziksel olmak üzere sonuçlarına değindikleri de görülmektedir. Bu tür eserlerde “öğrenilmiş çaresizlik” durumu ile değiştirilemeyeceği düşünülen olumsuz tutum ve davranışları kanıksamış bireylerle karşılaşılmaktadır. Kadınları, kız çocuklarını büyük bir umutsuzluğa sevk eden öğrenilmiş çaresizliğin temelinde ise aile içinde öğretilmiş davranış kalıplarının, özellikle de baba figürünün etkin rolü olduğu vurgulanmıştır. Günümüzde özellikle kız çocukları, kadınlar üzerindeki sonuçları son derece travmatik olan öğrenilmiş çaresizlik durumunun yahut davranışının edebiyattaki izdüşümleri konuyu farklı açılardan irdelememize imkân sağlamaktadır. Nitekim kavram, Türk edebiyatında sıklıkla işlenen aile, eğitim, sosyal yaşam, kimlik, toplumsal cinsiyet, kadınlık durumları, şiddet, ebeveyn tutumu gibi konularla da doğrudan ilişkili görünmektedir. Bu nedenle edebî metinlerden hareketle öğrenilmiş çaresizlik konusu üzerine yapılacak çalışmaların bahsi geçen konulara da farklı boyutlarda katkı sunması muhtemeldir. Bu bağlamda bu makalede, Aslı Tohumcu’nun öykülerinden hareketle öğrenilmiş çaresizliğin nedenlerini araştırmakta, bu nedenler içerisinde önemli bir yer tutan baba-kız ilişkisine odaklanmaktayım. Buna göre edebiyat ve psikolojinin kesişiminden doğan çalışmalara katkı sağlamayı amaçladığım çalışmada; Tohumcu’nun öykülerindeki baba-kız ilişkisini psikoloji ve psikososyal alana ait olan öğrenilmiş çaresizlik kuramının temel kavramları etrafında incelemeye çalıştım.
Keywords : Aslı Tohumcu, baba kız ilişkisi, öykü, öğrenilmiş çaresizlik