Sovyet Dönemi Kırgız Romanında Basmacı Hareketi

Authors : Ayşe ŞENER

Pages : 179-200

Doi:10.22559/folklor.2264

View : 19 | Download : 14

Publication Date : 2023-02-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Basmacı hareketi, Sovyetler Birliği’nin kurulmasıyla Türkistan’da oluşan yeni düzene karşı çıkan halkın millî mücadelesini ifade etmektedir. Hokand’da başlayıp kısa sürede Türkistan coğrafyasının tamamına yayılan basmacı hareketi, Kırgızistan’ın kuzey ve özellikle güney bölgesinde aktif olmuştur. 1916’da Ürkün hadisesini derinden yaşayan Kırgızlar için bu yeni hareketin varlığı ve varoluş mücadelesi önemlidir. Ürkün’den bahseden veya doğrudan merkezine Ürkün’ü alan pek çok edebî eserin varlığı bilinmektedir. Bu noktadan hareketle tüm Türkistan’ı etkileyen basmacı hareketinin Kırgız romanında görünümünün olup olmadığı veya nasıl olduğu sorusu açığa çıkmaktadır. Bu doğrultuda çalışma, zikredilen soruya cevap arayarak Sovyet dönemi Kırgız romanında basmacı hareketini, Sovyet gerçekçiliği bağlamında incelemiştir. Çalışmada doğrudan basmacıları ve onların eylemlerini ele alan romanlar ile kurgunun içerisinde hareketten yalnızca yüzeysel olarak bahseden eserlerden bir örneklem seçilmiştir. İncelenen romanlarda Basmacı hareketinin tarihî gerçeklikten farklı olarak okura sunulduğu görülmüştür.Yeni düzene karşıt olan ve rejim tarafından basmacı/haydut olarak görülen kişiler, hegemonyanın tahakkümü sebebiyle çoğunlukla “terörist, düşman, tañ düşmanları, Lenin düşmanları, hain, it, çeteci, dinci, bozuk, fesat, kurnaz, ikiyüzlü, milliyetçi, kulak, manap, zengin” şeklinde olumsuz olarak betimlenmiştir. Edebiyat partinin ideolojik bir aygıtı olduğu için romanlar yoluyla basmacı hareketinin kara propagandası yapılmıştır.
Keywords : Sovyet edebiyatı, Kırgız romanı, Basmacı Korbaşı hareketi, Basmacılar korbaşılar