Vahîd Mahtûmî’nin Lâlezâr (Yenişehr-i Fenâr) Şehrengizinde Atmosferin İnşâsı

Authors : Aslı Aytaç

Pages : 273-300

Doi:10.22559/folklor.2575

View : 96 | Download : 123

Publication Date : 2024-02-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Şehrengizler, bir muhitin çeşitli sanat ve meslek dallarında ün yapmış güzellerini, o muhitin toplumsal hayata dair unsurları ve yerel güzellikleriyle harmanlayarak canlı tasvir ve renkli övgülerle ortaya koyan manzum tür olarak tanımlanabilir. Şehrengiz metinleri; meşhur esnafı kayıt altına almasının yanı sıra ait olduğu dönemin sosyo-kültürel yapısına ışık tutması, toplumsal ve iktisadî hayata dair bilgiler barındırması ve günlük konuşma diline ait özellikleri ihtiva etmesi bakımından önemli bir yere sahiptir. Şairin üslubuyla birlikte değerlendirildiğinde şehrengizler, toplumun yapısı ve söz konusu yer ya da yerlerin tarihî dokusu bağlamında birçok ipucunu bünyesinde barındıran sosyo-kültürel anahtarlar olarak değerlendirilmelidir. Türk edebiyatında, daha çok mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan şehrengiz türü, XVI. yüzyılın başında örnekler vermeye başlamış ve XVIII. yüzyılın sonuna kadar devam etmiştir. Çalışmanın konusu olan metin, XVIII. yüzyıl şairlerinden Vahîd Mahtûmî’nin, bugün Yunanistan sınırlarında bulunan Yenişehir kenti ve kentin özelliklerini anlattığı 524 beyitten oluşan Lâlezâr (Yenişehr-i Fenâr) şehrengizidir. Mesnevi formunda kaleme alınan metinden hareketle, şairin tasvirine yer verdiği mekânlar ve bu mekânlardan hareketle oluşturulan atmosfer değerlendirilmiş ve anlatımın edebî özellikleri üzerinde durulmuştur. XVIII. yüzyılda halk dili ve gündelik hayat koşullarını başarıyla şiire yansıtmış olan Mahtûmî’nin üslubundan, bahsi geçen mekânların özelliklerini okumak yoluyla, şehrin dönemdeki görüntüsünün aydınlatılması ve atmosferi yansıtılan yerlerin insanın ruh hâli ve toplum yaşayışı üzerine etkilerinin ortaya konulması çalışmanın amaçlarını oluşturmaktadır.
Keywords : Vâhîd Mahtûmî, Lâlezar, Yenişehir, sehrengiz, atmosfer