Halk İnanışlarında ve Ritüellerinde Kaotik Çocuk İmgesi

Authors : Serdar Gürçay, Alev Duran

Pages : 49-68

Doi:10.22559/folklor.2682

View : 206 | Download : 155

Publication Date : 2025-02-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Çocuk, kültürler arası ve aynı zamanda ulusal kültüre özgü çok yönlü bir kavramdır. Bu kavramla ilintili bakış açıları tarihsel süreçler içerisinde, başka coğrafyalarda farklılıklar göstermektedir. Geçmişte çocuklar, kimliksiz ayrıca kategorize edilmeyen ve çoğu zaman bir yetişkinle eş değer olarak görülürken günümüz toplumlarında çocukların, geleceğin yetişkinleri olarak özenle yetiştirilen, eğitilen ve eldeki imkânların en üst seviyede kullanılarak tüm gereksinimleri karşılanmaya çalışılan değerli bireyler oldukları görülmektedir. Nitel araştırma ve doküman tarama yöntemiyle elde edilen verileri değerlendirdiğimiz çalışmamızın konusu ve amacı, halk inanışları, anlatı ve ritüellerinde karşımıza çıkan çocuk imgelemini geniş bir yelpazede değerlendirmektir. Bu amaçla geçmişten günümüze ve Batı toplumlarıyla da mukayeseli olarak bir yol izlenmiştir. Bu ayrımı yapabilmek adına çocuk imgesi, Orta Çağ’da Türk kimliğini yansıtan ve geleneğin bakış açısını gerçekçi biçimde veren temel eserlerden Dede Korkut Kitabı, Alevi-Bektaşi velayetnameleri gibi halk anlatılarında da çeşitli şekillerde ve sıklıkla karşımıza çıkan bir imge olarak ele alınmıştır. Elbette çocuk imgesini değerlendirmek için pek çok farklı kaynağa başvurulabilir ancak çalışmamızın amacı doğrultusunda tarihsel boyutuyla analiz edebilmek amacıyla bu iki kaynaktan istifade edilmiştir. Çalışmamızda giriş bölümünün ardından kaotik çocuk imgesi hakkında tanım ve değerlendirmeler yapılmıştır. Ardından geleneksel olarak addedilen toplumların bu imgeye bakışları irdelenmiş, hayatın en önemli eşiklerinden olan doğum, sünnet, evlenme, ölüm gibi geçiş ritüellerinde çocuk imgesinin yeri ve önemi hakkında örneklerle derinleştirilmiştir. Daha sonra halk inanış ve ritüellerinin kayıtları olan sözlü halk anlatılarında karşılaşılan çocuğun rolü ve statüsü mercek altına alınmıştır. Çocuk ve çocukluk kavramının tarihsel süreç içerisinde yaşadığı değişimlerin ve bunların kavram üzerindeki etkilerinin doğru bir şekilde anlaşılması, toplumların geleceği açısından oldukça önemli görülmektedir. Bu bağlamda geleneğin küreselleşme ile uyumlu bağlanması neticesinde ortaya çıkacak harmoninin, toplumun da geleceğinin inşasına olumlu yönde katkı sağlayacağı kanısındayız.
Keywords : çocuk, ritüel, halk inanışı, imge, kaotik