Sözlü Bellekten Arşiv Belgelerine: Deli Şükrü’nün Sürgün Hikâyesinin Türküye Dönüşümü

Authors : Muhammed Avşar

Pages : 85-118

Doi:10.22559/folklor.3836

View : 103 | Download : 84

Publication Date : 2025-02-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Binlerce yıllık sözlü geleneğin ürünü olan türkülerde, Türk toplumunun karakterini, duygusal zenginliğini ve kültürel kodlarını bulmak mümkündür. Reşadiye yöresi, türkü zenginliği ve kendine özgü ezgi yapısıyla bulunduğu bölgede özgünlük taşımaktadır. Yörede icra edilen bu özgün türkülerden biri de hikâyeli türkü formundaki “Deli Şükrü”dür. TRT Repertuvarında 2640 numarasıyla kayıtlı olan türkü Deli Şükrü’nün sürgüne gönderilmesi üzerine yakılmıştır. Türkünün ilk söyleyicisi bilinmediği için türkü anonimleşmiştir. Bu çalışma, “Deli Şükrü” türküsü ve hikâyesi temelinde türkünün kahramanının izinin sürülmesi düşüncesiyle ortaya çıkmıştır. Bu doğrultuda, türküde geçen Reşit Paşa isminden hareketle Osmanlı Arşivlerinde kapsamlı bir araştırma yapılmıştır. Nitekim araştırmalar sonunda Osmanlı Arşivindeki Deli Şükrü’yle ilgili bütün belgelere ulaşılmıştır. Belgeler çevrimiçi tarama yöntemi ile elde edilerek günümüz alfabesine çevrilmiştir. Halk belleğinde “zenginin delisi, fakirin velisi” olarak bilinen Deli Şükrü’nün, resmî belgelerde bir çete reisi olarak değerlendirilmesi bu çalışmanın problem durumunu ve hareket noktasını oluşturmuştur. Çalışmada; Deli Şükrü’yle ilgili halk muhayyilesinde anlatılanlarla arşiv belgelerindeki verileri mukayese ederek türkü ve kahramanıyla ilgili en doğru bilgilere ulaşmak amaçlanmıştır. Araştırma esnasında kaynak taraması ve görüşme yöntemlerinden faydalanılmıştır. Özellikle Deli Şükrü’nün soyundan gelen ya da meseleye hâkim kişilerle sözlü tarih çalışması yapılmış, elde edilen veriler resmî tarih kayıtlarıyla mukayese edilerek disiplinler arası bir çalışma yürütülmüştür. Elde edilen bilgiler ışığında; Deli Şükrü hakkında karanlıkta kalan birçok verinin gün yüzüne çıkması sağlanmıştır.
Keywords : Deli Şükrü, hikâyeli türkü, sözlü tarih, resmî tarih, halk edebiyatı