Cihan Tuncer, Kayıp Babanın İzinde- Heinrich Böll’ün “Palyaço” Adlı Yapıtında Geçmişle Hesaplaşma, Çizgi Yayınevi, Konya 2023, 104 s.

Authors : Merve Karabulut

Pages : 599-64

View : 64 | Download : 45

Publication Date : 2025-05-01

Article Type : Other Papers

Abstract :Savaş sonrası Alman edebiyatının temsilcileri arasında yer alan ve çok tartışılan bir yazar olan Böll, tanıklık ettiği tarihsel ve toplumsal olaylara yapıtlarında yer verir. Toplumdaki aksaklıklara göz yummadığından ve gerektiğinde sözünü esirgemediğinden, kaçınılmaz bir biçimde eleştirinin hedefi haline gelir. Kullandığı dil ve takındığı üslup ile geçmişle hesaplaşmada empatiden yoksun olarak nitelendirilen Böll, Nazi geçmişini konu alan yapıtlarında asıl failleri aklamak ve (ya) mağdurlara yeterince yer vermemekle suçlanır (s. 61). Bu çalışmada; yazarın geçmişle hesaplaşmasının iddia edildiği üzere taraflı bir tutumla veya Holokost ile sınırlı olmadığını, 68 Kuşağı’nın da ısrarla vurguladığı üzere Hitler rejiminin zeminine, dolayısıyla asıl faillere yönelerek konu edindiğini görmek mümkündür. Kitapta, savaş sonrası dönemde baba figürünün edebiyat içerisinde ele alınış biçimleri üzerinde durularak “Palyaço” adlı yapıtın otobiyografik bir yapıt olup olmadığı sorusuna yanıt aranmasıyla kitap tamamlanır.II. Dünya Savaşı’nın ardından, geçmişle hesaplaşma sürecinde sosyolojik ve politik açıdan arzu edilen mesafenin tam olarak alınamadığı yıllarda, edebiyat önemli bir gelişim gösterir. Savaş sonrası edebiyatında, nasyonal sosyalizm, II. Dünya Savaşı, savaş sonrası dönem ve toplama kamplarında yaşanan trajediler hem Alman hem de yabancı perspektiflerden ele alınır. Bu bağlamda, Yahudilerin yaşadığı acılar sıkça işlenirken, aynı zamanda savaşın etkilerinin sadece Yahudilerle sınırlı olmadığı, Almanların da bu süreçten etkilendiği vurgulanır. Edebî yapıtlar, kurbanlık durumunu çok boyutlu bir şekilde irdeler; böylece sadece belirli grupların acıları değil tüm insanlığın ortak travmaları dile getirilir. Bu durum, geçmişle yüzleşme sürecinin karmaşıklığını ve çok katmanlılığını ortaya koyar. Edebiyat, bu travmaları anlamak ve hatırlamak için bir araç hâline gelirken, aynı zamanda toplumsal hafızanın yeniden inşasında da önemli bir rol oynar. Yazarlar, bu travmalar üzerinden geçmişin izlerini sorgularken, günümüz okurlarına da derin bir farkındalık kazandırmayı hedefler. Bu kitap, -yalnızca Böll’ün “Palyaço” adlı yapıtına ilişkin kapsamlı bir çalışma sun-makla kalmaz-, Böll ve yapıtları üzerine kendisinden sonra yapılacak olan çalışmalara ışık tutma bağlamında da bir işlev üstlenir. Yer yer araya girip kendi yorumlarını katan ve okuru aydınlatan yazarın bu kitabının, -tüm bu özellikleriyle-, Türkiye’deki edebiyat bilimine ve edebiyat bilimine ilgi duyanlara önemli katkılar sunmayı amaçlayan bir kitap olduğu söylenebilir. Ayrıca, Tuncer, bir aşk öyküsünün başarısızlığı, toplum-sanatçı ilişkisi ve baba-oğul ilişkisi gibi çok katmanlı temaları da işleyen yapıtın -yalnızca bireysel deneyimlere değil- aynı zamanda toplumsal yapıların ve ilişkilerin karmaşıklığına dair zengin bir anlatı sunduğuna değinir. Kitabın dikkat çeken bir diğer yönü ise tartışılan konuların daha önce Türkiye’de tartışılmamış/ele alınmamış olmasıdır. Kitabın, tüm bu nitelikleriyle -Türkiye’deki edebiyat çalışmalarına olduğu kadar- alana ilgi duyan eleştirmen ve okurlara da önemli katkılar sunmayı amaçladığı söylenebilir.
Keywords : Kayıp Babanın İzinde, Heinrich Böll, Cihan Tuncer