HÂDÎ SEBZİVÂRÎ’DE FELSEFÎ VE MANTIKÎ KAVRAMLARIN TASDİKÂT MERKEZLİ AYRIMI

Authors : Salih AYDIN

Pages : 114-134

View : 13 | Download : 13

Publication Date : 2014-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede aklî algıların oluşumu, bu algıların hissî ve hayalî algılardan farkı, aklî algıların ilk aklî algılar ve ikincil aklî algılar olarak ayrımına değindikten sonra, asıl araştırma konusu olarak ikincil aklî algıların mantıksal ve felsefi olanının farkları ele alınmaktadır. Sebzivârî’nin bu kuramı, kavramların bizzat kendisine değil, arız-maruz ilişkisi veya sıfat-mevsuf ilişkisinin alanına yoğunlaşarak ve bir “tasdik”i merkeze alarak, ayrım kriterlerini belirlemeye çalışmaktadır. O, uruzu ve ittisafı beraberce dışta olan kavramlar ve böyle olmayan kavramlar olarak ayırır. Birincisi birincil akledilirlere, ikinci kısım ise ikincil akledilirlere denk düşmektedir. Bu ikinci kısım, uruz ve ittisafı zihinde olanlar ve uruzu zihinde ittisafı dışta olan kavramlar olarak ayrılmaktadır. Bu ikinci kısmın birincisi mantıkî diğeri ise felsefî kavramlara karşılık gelmektedir. Burada, mantıki ve felsefi kavramların ayrımı üzerine Sebzivârî’nin geliştirdiği kuramı örnek olarak almak suretiyle, genel manada kavram analizi, özelde ise felsefî ve mantıkî kavramların analizine yer vermektedir.
Keywords : Makûlât ı evveliyye, makûlât ı sâniye mantıkiyye, makûlât ı sâniye felsefiye, mefhûm, mısdâk, tasdîk