Aristoteles’in Tümdengelim ve Tümevarım Anlayışı Hakkında Genel Bir Değerlendirme

Authors : Seda Özsoy Somuncuoğlu, Gülan Sarılı

Pages : 153-162

Doi:10.61960/fikriyat.1578469

View : 166 | Download : 80

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bilim; insanı, doğayı ve evreni anlamaya odaklanan bir sorgulama biçimidir. Bilim insanlarının tanımlama, açıklama, tahminde bulunma ve müdahale etmeye yönelik yaklaşımı, yeni bilgilerin üretilmesi için daha etkili yöntemlere başvurulmasını zorunlu kılmıştır. Bu doğrultuda bilimsel yöntemin gelişim tarihi, bilimsel araştırma prosedüründeki değişiklikleri konu edinmiş ve bilimsel yöntem, bilim tarihi boyunca önemli tartışmaların merkezinde olmuştur. Genel olarak kabul gördüğü üzere bu tartışmalara öncülük eden düşünürlerden biri ise biyoloji, etik, metafizik, retorik, fizik, şiir, epistemoloji, siyaset, psikoloji ve zooloji gibi farklı alanlarda çalışan ve mantık disiplininin kurucusu olarak nitelenen Aristoteles’tir. Düşünür, apodeiktik (kesin, doğru ve zorunlu) bilginin olanaklı olup olmadığını araştırarak yola koyulmuş ve buna ancak tümdengelimle ulaşılabileceğini savunmuştur. O, asıl ilgisini tümdengelime dayalı akıl yürütmeye odaklasa da tümevarımı da göz ardı etmemiştir. Tümevarım, başlangıç ilkelerinin elde edilmesi aşamasında kullanılacak yoldur. Ancak Aristoteles için her ne kadar tümelin bilgisini veren tümevarım olsa da bilimsel bilginin üretilmesini sağlayan tümdengelimdir. Bu bilgiler ekseninde makalede, Aristoteles’in tümdengelim ve tümevarıma ilişkin görüşleri özlü bir biçimde değerlendirmeye tabi tutulacaktır.
Keywords : Aristoteles, Mantık, Tümdengelim, Tümevarım