Sultan V. Murad’ın Hal’ine Meşru Bir Gerekçe: Osmanlı Siyaset Geleneğinde “Makasıdü’ş-Şerîa

Authors : Ercüment Topuz

Pages : 216-230

Doi:10.61960/fikriyat.1595401

View : 54 | Download : 88

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Review Paper

Abstract :Osmanlı siyasi geleneğinde muktedirin meşruiyeti iki kıstasa dayanmıştır. Bunlar şer’i ve örfi esaslardır. Şer’i esasın üslubunu “tefakkuh”, örfi esasın üslubunu ise “teamül” oluşturmuştur. Birinci üslubun tedvininden “fıkıh” literatürü neş’et etmiş, ikinci üslubun temessülünden de “töre” ortaya çıkmıştır. Hem fıkıh literatürü hem de töre olgusu, daha yaşanılabilir ve yönetilebilir bir dünya için muktedirlerin, amirlerin ve memurların en önemli başvuru kaynaklarını teşkil etmişlerdir. Hükümranlığın ve hakimiyetin “lazım-ı gayrı mufarıkı” olan her iki esasın aynı zamanda muktedirlerin baş ucunda “demokles kılıcı” gibi asılı durmasını temin eden belli kriterleri de mevcut olmuştur. Bunlar “din”, “mal”, “nesil”, “nefis” ve “akıl” ilkeleri olup fıkıh literatüründe “makasıdü’ş-şeria” başlığı altında tarif ve tasnif edilmiştir. Mezkûr ilkelere itibar muktedirin meşruiyetine, ihmali ise hal’ine sebebiyet vermiştir. Araştırmamıza mevzu V. Murad’ın hükümranlığına temel ve hakimiyetine nihayet olan etkenler de “makasıdı’ş-şerîa” başlığı altında sıralanan ilkelerdir. Çalışma Osmanlı Arşivleri başta olmak üzere dönem kaynakları ve konuya ilişkin araştırma eserleri dikkate alınarak hazırlanmıştır
Keywords : Makasıdü\'ş-şerîa, Murad v, Hakimiyet