Sosyal Fonksiyonları Bakımından Tekkelerin Osmanlı’daki Yeri

Authors : Mustafa ÖZSARAY

Pages : 653-672

Doi:10.16947/fsmia.957136

View : 15 | Download : 10

Publication Date : 2021-06-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti halkın ilim ve irfan yönünden eğitiminde tekkelerin ve şeyhlerin rolünü daha kuruluş aşamasında farketmiştir. Tasavvuf ehli de devletin kendilerinden beklediği rolü ifa etmişlerdir. Bu anlamda Osman Gazi ile Şeyh Edebâli arasındaki birliktelik daha sonraki padişahlar zamanında da devam etmiştir. Bu birliktelik, tekkeleri halk ile devleti birbirine raptedecek temel kurumlardan biri haline getirmiştir. Bundan dolayı devlet, mürîdlerin rûhî eğitimlerinin yapıldığı tekkelerin toplum yararına olan sosyal fonksiyonlarını da yerine getirmeleri için şeyhlere her türlü imkânı vermiştir. Tekkeler bu imkânları hem insanların ilim ve irfan eğitiminde hem de toplum yararına olan sosyal faaliyetlerde kullanmışlardır. Tekkeler ile ilgili araştırmalarda onların sosyal fonksiyonlarına ana hatlarıyla temas edilmiştir. Bununla birlikte, bu konuda belgelere yeterince bakıldığı söylenemez. Oysa Osmanlı’da çok faal bir kurum olan tekkenin bu yönünün de belgelere dayalı olarak ortaya konulması gerekir. Çünkü Osmanlı Arşivi’nde son yıllarda tasnif edilen belgelerin sayısı artmıştır. Dolayısıyla tekkelerin bu yönünü ortaya çıkaran yeni verilere ulaşılmaktadır. Bu makalede, tekkelerin bu yönde üstlendiği role kısaca değinildikten sonra arşiv belgelerinden örnekler verilmek suretiyle Osmanlı Devleti’nin bu köklü kuruma bakışı ve sosyal fonksiyonları bakımından tekkelerin Osmanlı Devleti’ndeki yeri ortaya konulacaktır.
Keywords : Tasavvuf, tarîkat, tekke, şeyh, derviş, Osmanlı Devleti