Rabatak ve Orhon Yazıtlarının Karşılaştırmalı Anlam Alanı İncelemesi

Authors : Kübra MALTA

Pages : 269-286

Doi:10.16947/fsmia.1136497

View : 21 | Download : 11

Publication Date : 2022-06-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Tarihî dönem Eski Türk ve Orta İran dilleri üzerinde bugüne kadar yapılmış adbilimsel incelemelerden farklı olarak bu çalışma, Rabatak ve Orhon yazıtlarında şah ve kağanlara atfedilen söz varlığının karşılaştırmalı anlam alanı incelemesini içermektedir. Çalışmanın “Giriş” bölümünde, kuramsal çerçeveyi belirleyen anlam alanı terimi tanımlanmış; Baktriyalılar ve Türkler arasındaki erken dönem temaslara dikkat çekilmiştir. “İnceleme” bölümünde şah ve kağanları tanımlayan sözcükler ve söz öbekleri “soyut kavramlar”, “mensubiyet” ve “yöneticilik vasıfları” anlam alanları içerisinde bir araya getirilmiştir. “Soyut kavramlar” anlam alanında şah ve kağanları ilahî bir güçle ilişkilendiren söz varlığı; “mensubiyet” anlam alanında mensubu olunan toplum ve mensubu olunan ailenin bilgilerini içeren söz varlığı; “yöneticilik vasıfları” anlam alanında ise şah ve kağanların olumlu özelliklerini ifade eden söz varlığı tespit edilmiştir. Çalışmanın sonunda Rabatak ve Orhon yazıtları söz varlığı arasında genel bir karşılaştırma yapılmıştır. Bu karşılaştırmanın sonucunda Rabatak yazıtında şah Kanişka’yı “kendisinde bulunan” özelliklerle tanımlayan söz varlığına karşın, Orhon yazıtlarında Türk kağanları çoğunlukla “halka sağlanan imkânlar” üzerinden tanımlayan bir söz varlığı görülmüştür. Bunun yanında, Rabatak yazıtından farklı olarak Orhon yazıtlarında kadın yöneticileri de tanımlayan söz varlığı dikkat çekmektedir.
Keywords : Eski Türkçe, Baktriyaca, İpek Yolu, Afganistan, anlam alanı