KLASİK ÇAĞATAY DEVRİ ŞAİRLERİ OLAN ALİ ŞİR NEVÂYİ VE HÜSEYİN BAYKARA’NIN MANZUM ESERLERİNDE OLDURGAN ÇATI

Authors : Serpil SOYDAN

Pages : 157-179

View : 15 | Download : 21

Publication Date : 2017-06-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Çatı, öznenin eyleyen, eyleten, karşılıklı ya da birlikte yapma, etkilenen biçimleri ile yüklem arasındaki ilişkileri belirleyen, fiilden fiil yapım ekleri alarak anlam değişmelerine uğrayan yeni biçimleridir. Geçişsiz fiillerin, ettirgenlik ekleri olarak bilinen -Ar-,-DIr-,-Ir-,-insert ignore into journalissuearticles values(I);t- gibi fiilden fiil yapım ekleri alarak öznenin işi kendi yaptığı ya da öznenin nesne üzerinde doğrudan etkili olduğu çatı türü oldurgan çatı olarak tanımlanmaktadır. Fiil çatısı konusu dil bilimi alanının çözüme ulaştırılması gereken en önemli konularından biridir. Ayrıca Çağatay Türkçesi döneminde de fiilde çatı konusu incelenmemiştir Bu konu üzerinde gramer konusunu ele alan araştırmacılar tarafından fikir birliği sağlanamamıştır. Türkçenin tarihî lehçeleri üzerinde yapılan çalışmalarda bu konu sadece yapı açısından incelenmiş, anlam bilimi konusuna değinilmemiştir. Dolayısıyla çalışma, çatı konusunda anlam bilimi bakımından yaşanan eksiklere dikkati çekecektir. Çağatay Türkçesinde çatı eki alan fiillerin hangi anlamlarda kullanıldığı ortaya konulacaktır. Bu makalede Çağatay Türkçesinde Anlam ve Fonksiyon Açısından Fiilde Çatı konulu doktora tez çalışmasında oldurgan, ettirgen, edilgen, meçhul, dönüşlü, işteş çatı olmak üzere altı başlık altında incelenen fiilde çatı konusundan sadece oldurgan çatı ele alınmıştır. Oldurgan çatı bölümünde, anlam ve yapı bakımından değerlendirilmiş bazı fiil örneklerine yer verilmiştir. Oldurgan çatı tasnifinde yapı bölümünde, fiillerin aldığı ekler, anlam bölümünde fiillerin aldığı çatı eklerine göre üstlendiği fonksiyonlar dikkate alınarak tasnif yapılmıştır.
Keywords : Ali Şir Nevâyi, Hüseyin Baykara, Çağatay Türkçesi, fiiller, oldurgan çatı