HİVE VE RUS KAYNAKLARINA GÖRE ATA MURAT HAN İSYANI: BAŞLANGICI, GELİŞİMİ VE SONUÇLARI (1855 – 1867)

Authors : Resul ŞAHSİ

Pages : 145-163

View : 10 | Download : 5

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Ata Murat Han, Hive Hanı Muhammet Emin Han’ın Teke Türkmenleri tarafından 1855 yılında Merv’de gerçekleşen savaşta öldürülmesi sonrasında Hive’de başlayan Türkmen isyanının liderlerinden biridir. İsyanın başlangıcından 1867’de sonlanmasına kadar olan süreçte hiçbir zaman Hive Hanları ile uzlaşmaması ve itaate yanaşmaması onu isyanın en önemli figürü haline getirmektedir. İstinat ettiği Yomut kabilesi tarafından isyanın başladığı 1855 yılında Han seçilmiş, Özbek ve Karakalpak isyancılarla işbirliği yapmış, Hive Hanlarına karşı uzun bir mücadele yürüttükten sonra Hive’den ayrılarak Hazar Denizi kıyılarına göç etmiştir. Bir süre Kızılsu’daki Rus üssünün hizmetinde bulunduktan sonra Rusların 1873’te gerçekleştirdikleri Hive’nin işgaline katılmış ve daha sonra Hive’ye yerleşerek hayatını burada tamamlamıştır. Hive’ye karşı yürüttüğü mücadelede Hive’nin Türkmenlere uyguladığı baskıyı ortadan kaldırmanın yanında Hanlığı tamamen ele geçirmeyi de hedeflediği ve bunun için Ruslardan birkaç kere yardım talep ettiği anlaşılmaktadır. 1867 yılında Hive’yi terk etmek zorunda kalması ve Hive’nin işgali sonrasında da özel bir konum işgal etmemesi bakımından isyanın başarısız olduğu değerlendirilebilir.
Keywords : Türkmen, Hive, Yomut, Ata Murat Han, Teke