ABAY’IN KARA SÖZLERİNDE EĞİTİM ve BİLİM

Authors : B Tümen SOMUNCUOĞLU

Pages : 27-47

View : 18 | Download : 9

Publication Date : 2022-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İbrahim insert ignore into journalissuearticles values(Abay); Kunanbayev insert ignore into journalissuearticles values(Kunanbayoğlu);, insert ignore into journalissuearticles values(1845-1904); , bugünkü Kazakistan’ın doğusunda yaşamış Kazak düşünür, yazar, şair, besteci, eğitimci, yönetici ve çevirmendir. Abay, Kazaklara, tüm Türk Dünyası’na ve insanlığa büyük bir edebi miras bırakmıştır. Onun eserleri Çarlık Rusyası’nın son döneminden itibaren tanınmış ve yüzlerce çalışmaya konu olmuştur. Çarlık Rusyası tarafından sömürgecilik siyasetiyle yönetilen bir ülkede doğan Abay hem yaşadığı çevreyi, hem 19. yüzyıl Rusya’sını çok iyi bir şekilde gözlemlemiştir. Abay, o dönem Kazak toplumunun içinde bulunduğu bunalımı eserlerinde ele almış, fikir ve çözüm üretmeye çalışmıştır. O, aynı zamanda Kazak toplumunu eleştirmekten de geri durmamıştır. Abay’ın aydın olarak yetişmesi, eğitimi ve dünya görüşü farklı çalışmalarda ele alınmıştır. Bu makale ise, Abay’ın fikirlerinin daha iyi anlaşılması amacıyla Kara Sözler olarak bilinen nesir türündeki eserinde yer alan eğitime ve bilime dair görüşlerini incelemektedir. 1883 sonrasında bütün Rusya Türklerini etkileyen Cedit hareketinden Abay’ın haberdar olması kuvvetle muhtemeldir. Abay’ın sözlerinde İsmail Gaspıralı ile organik bir bağlantı kurulabilecek deliller olmasa da, onun pek çok fikri Cedit hareketi ve Gaspıralı’nın idealleri ile örtüşmektedir. Abay’ın eğitim ve bilim ile ilgili geleneksel uygulamalara yönelttiği eleştiriler tespit edilmiş ve onun hangi konularda yenileşme taraftarı olduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Abay’ın fikirleri döneminin tarihî olayları bağlamında analiz edilmiştir.
Keywords : Abay, Eğitim, İlim, Yenileşme, Türkistan, Ceditçilik