XUEYANTUO KAĞANLIĞI`NIN YIKILIŞ SEBEPLERİ

Authors : Gökay YAVRUCUK

Pages : 155-167

View : 29 | Download : 24

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Xueyantuo Kağanlığı, Gök Türklere bağlı kalmak istemeyen bir kısım Tiele boyunun girişimleri neticesinde isyan yoluyla kurulmuştu. İsyancı boyların en güçlüsü olan Xueyantuo beyi Yinan, kağanlık otoritesini Gök Türkleri yenmiş olmasına borçluydu. Tang Devleti ile kısa sürede iyi ilişkiler kurması da onun çıkarlarıyla Tang’ın güvenlik politikasının uyuşmasındandı. Gök Türklerin bir kısmı 630’da esir edilerek Çin’e götürülmüştü. Soylu olanlara unvan ve rütbe verilmişti. Aralarından hanedan mensubu olan Jiesheshuai, 40 kişiyle Tang sarayını basarak Taizong’u kaçırıp, Tuli’nin oğlunu kağan kaldırmayı denemiş, başarısız olmuştu. Buna karşın Çinlilerin Gök Türklerden çekinerek onları Çin Seddi ile Gobi Çölü arasındaki güney bozkıra yerleştirme ve Asina Simo’yu kağan yapmaya, böylece Gök Türklerin oluşturduğu iç tehditten kurtulmayı denemeye itmişti. Bu politika, Xueyantuo kağanının meşruiyetini sorunlu hale getiriyordu. Bozkırdaki Gök Türk siyasî varlığını yok etmede birleşen iki devlet, bu şekilde karşıt duruma gelmişti. Modern araştırmalarda iki devletin çıkar çatışmasına girdiği ve Tang’ın askerî güç kullanmaya zorladığı kanaati yaygındır. Tang’ın askerî müdahalesinden önce vuku bulan iç çatışmaların yıkıcı etkisi hesaba katıldığında durumun pek de böyle olmayabileceği anlaşılmaktadır. İç ve dış etkenlerin birlikte değerlendirilmesiyle daha geçerli ve sağlıklı sonuçlara ulaşılabilecektir.
Keywords : Xueyantuo Kağanlığı, Tang Hanedanı, diplomasi, Gök Türk Kağanlığı, Tiele