Ağrı Dağı Volkanik Kütlesi’nde lahar oluşumları ve lahar duyarlılığının CBS tabanlı analizi (Doğu Anadolu-Kuzeybatı İran)

Authors : Coşkun Kaya, Yahya Öztürk, Atilla Karataş, Hasan Sayın, Yunus Emre Balcıoğlu

Pages : 15-33

Doi:10.29128/geomatik.1508315

View : 266 | Download : 324

Publication Date : 2025-03-08

Article Type : Research Paper

Abstract :Strato-volkan sahalarında yıkıcı etkiler üreten afetlerden birini oluşturan laharlar, volkanik topoğrafyalara özgü enkaz akması şeklindeki kütle hareketleridir. Sıcak ya da soğuk lahar şeklinde sınıflandırılan lahar akıntıları, yakın jeolojik geçmişte Ağrı Dağı’nda da sıklıkla meydana gelmiştir. Özellikle harekete geçen kütle dahilinde bol miktarda kaba detritik malzeme ve kalın piroklastik çökellerin varlığı, lahar oluşumunda başlıca parametrelerdendir. Bunun yanında yüksek eğim değerleri, gelişkin yüzeysel drenaj ağı (barancoslar), sismik aktivite ve tektonik deformasyon diğer önemli faktörlerdendir. Büyük Ağrı Dağı buzulunun erimesi, buzulüstü göllerinin taşması ve sağanak yağışlar ise lahar akışlarını denetleyen diğer önemli bileşenlerdir. Ayrıca Ağrı Dağı Volkanik Kütlesi’nin fumerol safhasında olması, erüptik faaliyetlere bağlı olarak sıcak lahar gelişimlerini tetikleyebilmektedir. Bu çalışmada kütlede lahar gelişimini denetleyen mekanizmalar açıklanmış, CBS tabanlı frekans oranı metoduyla volkanik kütlenin lahar duyarlılık analizi gerçekleştirilmiştir. Jeomorfolojik ve klimatolojik verilerle CBS tabanlı analitik bulgular kütlenin geniş bir kesiminde laharların gelişme potansiyelinin fazla olduğunu göstermektedir. Ağrı Dağı Volkanik Kütlesi’nin eteklerindeki birçok yerleşmenin varlığı da dikkate alındığında lahar tehlikesinin ulusal afet envanteri kapsamına alınması ve mekânsal organizasyonun buna uygun şekillendirilmesi önerilmektedir.
Keywords : Ağrı Dağı, Lahar, Volkanik Tehlike, CBS