Analitik hiyerarşi süreci ve coğrafi bilgi sistemleri kullanarak Eşen Çayı Havzası’nda taşkın riski değerlendirmesi ve haritalandırılması

Authors : Ebubekir Karakoca, Ali Ünver

Pages : 127-143

Doi:10.29128/geomatik.1542251

View : 386 | Download : 526

Publication Date : 2025-03-08

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada, coğrafi bilgi sistemi tabanlı analitik hiyerarşi sürecine dayalı çok kriterli karar verme tekniği kullanılarak Eşen Çayı Havzası’ndaki olası sel ve taşkın olaylarının değerlendirmesi ve taşkın duyarlılık haritasının oluşturulması amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda ilk olarak taşkın olaylarının meydana gelmesinde etkili olan fiziki ve beşerî coğrafi faktörler değerlendirilmiştir. Sonrasında ArcMap 10.5 programında taşkın riskinin kapsamlı bir şekilde sunulabilmesi için AHS’ye dayalı veri setleri oluşturulmuştur. Bu veri seti içerisinde akarsuya yakınlık, yükseklik, eğim, bakı, arazi kullanımı, yağış, toprak ve jeoloji özellikleri olmak üzere 8 kriter değerlendirilmiştir. Bu kriterlerin analizi sonucunda elde edilen taşkın risk modeli verilerine göre Eşen Çayı Havzası’nda Eşen Çayı, Akçay ve Karaçay’ın vadi tabanları ile Eşen Ovası çok yüksek riskli taşkın alanları olarak dikkat çekmektedir. Toplam havza alanı içerisinde yüksek riskli ve çok yüksek riskli alanların payının yaklaşık olarak %37 olduğu düşünüldüğü zaman taşkın riskli yerlerin göz ardı edilemeyecek kadar önemli bir paya sahip ve dikkatle izlenmesi gereken alanlar olduğunu söylemek mümkündür. Bu alanlarda yaşanabilecek taşkınlar, daha önceki yıllarda olduğu gibi birçok can kaybının yaşanmasına ve havza ekonomisi için önem arz eden tarım ve turizm faaliyetlerinin sekteye uğramasına neden olacaktır. Son olarak, elde edilen taşkın modelinin doğruluğu, son yıllarda havza içerisinde yaşanan önemli taşkın olaylarının gözlemleriyle de ortaya konulmuştur.
Keywords : Eşen Çayı, Analitik Hiyerarşi Süreci, Coğrafi Bilgi Sistemleri, Taşkın Risk Analizi, Haritalama