Yeni Çağ Felsefesinde Duyulur Niteliklere İlişkin Dört Mukayese: Hobbes, Descartes, Locke ve Berkeley

Authors : S Atakan ALTINÖRS

Pages : 19-27

Doi:10.18795/gumusmaviatlas.681798

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2020-04-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Mevcut makalemiz, başlığının da belirttiği gibi, duyulur niteliklere dair Yeni Çağ’da dört filozof tarafından yapılmış mukayeseleri konu almaktadır. Birincil ve ikincil nitelikler arasındaki ayrım, Yeni Çağ felsefesindeki bu mukayeselerin ana eksenini meydana getirmektedir. Birincil ve ikincil nitelikler arasındaki ayrımın Yeni Çağ’daki öncüsü olmanın, münhasıran Locke’a atfedildiğine zaman zaman şahit olunur. Bu atıf önemli bir yanılgı barındırır: Birincil ve ikincil nitelikler arasındaki ayrımın Yeni Çağ’da önderliğini yapan aslında Galilei’dir; Locke bu ayrımı detaylandırır. Makalemizde duyulur nitelikler öğretisinin tarihsel arka planıyla giriş yaptık ve öğretinin köklerinin Antik Çağ’da Aristoteles’e uzandığını açıkladık. Öğretinin Skolastik felsefe geleneği üzerinden Yeni Çağ’a nakledildiğini tespit ettik. Galilei’nin birincil ve ikincil nitelikler arasında yaptığı ayrımı takiben Hobbes’un, Descartes’ın, Locke’un ve Berkeley’in mukayeselerini inceledik: Hobbes, niteliklerin dünyada gerçekten var olduğunu düşünmemizi sağlayan duyuların “büyük aldatmacasına” dikkat çekmiş ve istisnasız bütün duyulur niteliklerin gerçekliği yansıtmayan yanıltıcı fenomenler olduğunu savunmuştur. Her türlü duyulur niteliğe epistemolojik objektivite statüsü atfetmeyi kararlılıkla reddetmiştir. Birincil niteliklerin yanı sıra ikincil niteliklerin de subjektif olduğunu savunmuştur. Descartes’in felsefesinde, böyle adlandırmamış olmakla birlikte, birincil ve ikincil nitelikler arasında belirli bir ayrımın mevcudiyetini saptadık. Locke’un öncellerinde bulunmayan bir duyulur nitelik sınıfı olarak üçüncül nitelikleri gündeme getirdiğini, Berkeley’inse ikincil nitelikler kadar birincil nitelikleri de algılayan özneye tâbi kıldığını gözlemledik.
Keywords : Bilgi felsefesi, Yeni Çağ Felsefesi, Duyulur Nitelikler Öğretisi