Mütareke Dönemi’nde İttihatçıların Tasfiyesi

Authors : Ayşegül CAN

Pages : 1-13

Doi:10.18795/gumusmaviatlas.1052212

View : 22 | Download : 9

Publication Date : 2022-04-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Birinci Dünya Savaşı’nın yenilgiyle sonuçlanması, İttihat ve Terakki yönetiminin sonunu getirdi. Partinin feshedilmesini, cemiyet liderlerinden önde gelenlerin ülkeyi terk etmesi takip etti. Akabinde İtilaf Devletleri’nin etkisi altındaki İstanbul Hükümeti ile Hürriyet ve İtilaf Fırkasınca, savaş, Sevk ve İskân Kanununa dayalı olarak yapılan Ermeni Tehciri suçlusu olarak Divan-ı Harp Mahkemeleri’nde yargılamalar başlatıldı. İttihatçılar tarafından Birinci Dünya Savaşı sırasında, Kara Kemal’in önderliğinde yürütülen iaşe işlerinden edinilen kârlar ile tesis edilen birçok milli şirket ve banka da soruşturma sürecine dahil edildi. Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası başta olmak üzere Anadolu Milli Mahsulat Şirketi, Milli Ekmekçiler Şirketi, Milli Mensucat Şirketi, Kantariye Milli İthalat Şirketi, Milli İktisat Bankası ve Eskişehir Çiftçi Bankası gibi kuruluşlarda yürütülen tahkikatın seyri tasfiyeye yöneldi. Soruşturmaların temelinde yatan neden ise İttihatçıların iaşe işinde yolsuzluk yaparak kazandıkları paraların adı geçen kurumlarda bulunduğu iddiasıydı. Dönemin iktidarı tarafından haksız kazançlarla meydana getirildikleri düşünülen bu kuruluşların, ilk fırsatta soruşturmaya tabi tutulması, aslında İttihatçılara muhalif düşüncelerin uygulamaya geçirilmesiydi. Diğer taraftan bu soruşturmaların altında yatan bir neden de İttihatçıların bu kuruluşlar aracılığıyla Millî Mücadele hareketine destek sağlamasıydı. Soruşturmalar, Mondros Mütarekesi’nden sonra başlayan İtilaf kuvvetlerinin işgalleriyle aynı seyirde devam etti. Hatta Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası gibi İkinci Meşrutiyet döneminin en büyük sermayeli milli kuruluşu, İtilaf kuvvetlerince basılarak, çalışanları tutuklandı. Fakat bu girişimler, Millî Mücadele’nin başarıyla sonuçlanmasıyla birlikte yarıda kaldı. Böylece bahsedilen milli kuruluşlar Cumhuriyet dönemine intikal ederek faaliyetlerini devam ettirdi.
Keywords : İkinci Meşrutiyet, İttihat ve Terakki Cemiyeti, Milli İktisat, Mütareke