Sünbülzâde Mehmed Vehbî Efendi`nin İran Elçiliği ve 1775 Tarihli Sefâret Takrîri

Authors : Osmanlı Devleti, İran, Takrîr, Sünbülzâde Mehmed Vehbi, Kerim Han Zend

Pages : 173-192

Doi:10.18795/gumusmaviatlas.1264464

View : 14 | Download : 6

Publication Date : 2023-04-28

Article Type : Research Paper

Abstract :Sultan I. Abdülhamid\`in cülusu insert ignore into journalissuearticles values(1774);, uzun zamandır devam eden Osmanlı-Rus insert ignore into journalissuearticles values(1768-1774); Savaşı\`nın Küçük Kaynarca Antlaşması ile neticelendiğinin bildirilmesi ve iki taraf arasında Nadir Şah insert ignore into journalissuearticles values(1736-1746); zamanında imzalanan Kerden Antlaşması\`nın teyidi için İran\`a bir elçi gönderilmesine karar verilmişti. Görünür bir neden olan bu maddelere karşın gerçekte asker tedarikinde bulunan ve Bağdad ile Basra\`ya yönelik saldırı teşebbüsü ihtimali göz önünde tutulan İran Şâh Vekili Kerim Han Zend\`in gerçek niyetinin ortaya çıkarılması ve bu niyetinin karşılıklı iyi geçinerek izale edilmesi için dönemin Sultanü\`ş-Şuarası olarak anılan, yazdığı kaside ve tarihlerle kendini kanıtlayan, iyi derecede Farsça bilen Divân-ı hümâyûn hâcegânlarından Vehbî Efendi, İran\`a elçi olarak görevlendirilmiş ve 1775 yılında Şiraz\`a gitmiştir. Bu çalışmada Sünbülzâde\`nin literatüre hatalı aksettirilen elçilik görevinin amacı, I. Abdülhamid\`in fermanı ve Osmanlı kronikleri üzerinden değerlendirildikten sonra Vehbî Efendi\`nin beş buçuk ay süren İran sefaretindeki Bağdad\`dan Şiraz\`a olan yolculuğu, Osmanlı elçilik heyetinin karşılanması, İran\`da Kerim Han Zend ve diğer devlet ricali ile yaptığı siyasi görüşmeleri ve gözlemlerini anlattığı Sefaret Takrîr\`i ele alınacaktır. Bu makale ile bu zamana kadar yayımlanmayan Vehbî Efendi\`nin İran elçiliğini konu edinen Sefâret Takrîri ile onun İran elçiliğinin detayları ortaya konularak karanlıkta kalan noktalar aydınlatılmaya çalışılacaktır. XVIII. yüzyılın ikinci yarısında İran coğrafyasında iktidarı ele geçiren Zend Hanedanı ile ilk defa kuruluan resmî temas neticesinde ortaya çıkan bu Takrîr\`in yayımlanması ile Osmanlı ve İran devletleri arasındaki diplomasi tarihine önemli bir katkı sunulacaktır.
Keywords : Osmanlı Devleti, İran, Takrîr, Sünbülzâde Mehmed Vehbi, Kerim Han Zend