İstanbul’da Unutulmaya Yüz Tutmuş Bir Osmanlı Tekkesi: Maktûl Mustafa Paşa Tekkesi

Authors : Zehra SERTER GÖKÇEK

Pages : 1-11

Doi:10.18795/gumusmaviatlas.1283003

View : 30 | Download : 30

Publication Date : 2023-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Tekkeler, tasavvuf âdâb ve erkânının öğretildiği ve tarikata ait merasimlerin yapıldığı yerlerdir. İlk tekkeler, 8. yüzyılda kurulmaya başlamıştır. Bu tarihi müteakiben hızla İslam dünyasındaki şehir ve kırsal alanlara yayılmışlardır. Tekkelerde öncelikle bireylerin mânevî olarak gelişimi amaçlanmakla birlikte şeyh ve dervişler, çoğu defa yaşadıkları devrin iç ve dış meselelerinden uzak bir hayat sürmemişlerdir. Bazen dışarıdan yapılan düşman saldırılarına karşı ülkelerini müdafaa etmek için savaşırlarken bazen de gayrimüslim devletlere karşı yürütülen gaza hareketlerine katılmışlardır. Böylece birçok şeyh ve derviş, vatanlarının korunmasına ve ülke topraklarının genişletilmesine katkı sağlamıştır. Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminde uç bölgelerinde kurulan tekke ve zâviyeler, bulundukları yerlerin imar ve iskânında mühim roller üstlenmişlerdir. Burada yaşayan şeyh ve dervişler, boş toprakları ziraata açmak suretiyle üretime katkıda bulunmuşlardır. Ayrıca yaşadıkları bölgelerin güvenliğini de sağlamışlardır. Böylece ıssız olan bu yerleri mamur hale getirerek muhacirlerin iskânına hazırlamışlardır. Tekke şeyhleri Osmanlı Devleti’nin kuruluş döneminden itibaren maddî ve mânevî nüfuzlarıyla padişahların yanlarında yer alarak onlara destek olmuşlardır. Osmanlı devlet adamlarının sûfî çevrelerle olan müspet ilişkileri, devletin yıkılışına kadar devam etmiştir. Hatta Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasında da birçok tekkenin ciddi düzeyde katkıları olmuştur. Bazı tekkeler işgal altında bulunan İstanbul ile Millî Mücadele’nin yürütüldüğü Ankara arasında gizli bir lojistik üs olarak hizmet etmişlerdir. Kurtuluş Savaşı’na katılmak isteyen kadroların ve muharip kuvvetlere lazım olan silahların el altından Anadolu’ya sevk edilmesinde takdire şayan bir hizmette bulunmuşlardır. Bu çalışmada Osmanlı sadrazamlarından Köse Mustafa Paşa tarafından 1753 tarihinde İstanbul surlarının dışındaki Otakçılar mevkiinde yaptırılan Maktûl Mustafa Paşa Tekkesi ele alınacaktır. Günümüzde adeta unutulmaya yüz tutmuş olan Maktûl Mustafa Paşa Tekkesi, dönemin kaynakları ve araştırma eserlerinden hareketle incelenecektir. Maktûl Mustafa Paşa Tekkesi’nin mimarî yapısı, görevlileri ve hizmet sahası hakkında bilgi verilecektir. Tekkenin toplumun mânevî hayatı üzerindeki etkisine ilaveten burada kurulan matbaa sayesinde Osmanlı bilim ve kültürüne katkısı üzerinde de durulacaktır.
Keywords : Tekke, Matbaa, Köse Mustafa Paşa, Maktûl Mustafa Paşa Tekkesi