1246-1247/1831 Keşan Nüfus Defteri: Gayrimüslim Nüfusun Demografik ve Ekonomik Özellikleri

Authors : Ali Doğan Demir

Pages : 1-15

Doi:10.18795/gumusmaviatlas.1577362

View : 113 | Download : 88

Publication Date : 2025-04-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı Devleti’nin tarihi incelendiğinde arşiv kaynakları arasında nüfus kayıtlarının önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. İlk dönemlerinde askerî gücünü ve ekonomik gelirlerini denetlemek amacıyla tahrir defterleri tutan Osmanlı, bu sayımlar aracılığıyla topraklarındaki nüfusu ve kaynakları kontrol etmeye çalışmıştır. Ancak bu sayımlar, dönemin ihtiyaçlarına ve belirli amaçlara göre farklılıklar göstermiştir. II. Mahmud dönemine kadar tahrir defterleri kullanılmış, bu tarihten itibaren ise nüfus defterlerinin tutulmasına başlanmıştır. Nüfus kayıtları, sosyo-ekonomik ve sosyo-demografik verilerin belirlenmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Tarihî açıdan büyük öneme sahip olan bu sayım belgeleri, öncelikle sayım yapılan bölgenin nicelik ve niteliksel verilerini günümüze aktarmaktadır. İlk olarak 1831 yılında II. Mahmud döneminde tutulmaya başlanan bu defterler, bu tarihten itibaren düzenli olarak tutulmaya başlanmış ve elde edilen veriler merkeze gönderilmiştir. Nüfus defterleri, XIX. yüzyılda Osmanlı’nın çok uluslu yapısının aydınlatılmasında önemli bir kaynaktır. Gayrimüslim nüfus kayıtlarının tutulduğu bu defterler; dönemin vergi oranları, bireylerin fiziksel özellikleri, lakapları, yaşları ve meslek grupları gibi ayrıntılı veriler sunmaktadır. Osmanlı topraklarının farklı bölgelerinde olduğu gibi XIX. yüzyılda Osmanlı’nın Edirne vilayetine bağlı Keşan kazasında da gayrimüslim nüfus kayıtları benzer özelliklerle tutulmuştur. Bu çalışmada Osmanlı Arşivinde yer alan 4094 numarayla kayıtlı 1246 (M. 1831) tarihli Keşan Kazası Gayrimüslim Nüfus Defteri incelenmiştir. Söz konusu nüfus defteri, Keşan kazası merkezindeki gayrimüslimlerin ödemekle yükümlü oldukları vergilerin yanı sıra fiziksel özellikleri, yaşları ve meslekleri gibi önemli verileri tespit etmeyi amaçlamakta ve dönemin sosyal yapısına dair değerli bilgiler sunmaktadır.
Keywords : Osmanlı Devleti, Keşan Kazası, 19. Yüzyıl, Nüfus.