Karl R. Popper’ın Immanuel Kant’ın Eleştirel Akılcılığına Yaklaşımı

Authors : Mine Kaya Keha

Pages : 223-240

Doi:10.18795/gumusmaviatlas.1596472

View : 44 | Download : 42

Publication Date : 2025-04-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Karl R. Popper’ın (1902-1994) eleştirel akılcı felsefesinde etkili olan filozoflardan Immanuel Kant’ın (1724-1804) eleştirel akılcılığına yaklaşımının ele alındığı bu çalışma, Popper’ın Kant’ın eleştirel akılcılığına yönelik eleştirilerinden bir bölümüne işaret etmektedir. Popper neredeyse tüm eserlerinde kendi eleştirel akılcı felsefesinin ortaya çıkışında Kant’ın etkisinin çok büyük olduğunu ifade etmekle birlikte onun eleştirel akılcılığını özellikle de epistemolojik dayanakları bakımından ciddi düzeyde eleştirmektedir. Kant’ın bilimi episteme ya da bilginin hakikatin temsili olduğu görüşü Popper’ın Kant’a yönelik eleştirilerinin odağını oluşturmaktadır. Kant’ın epistemolojik olarak yaptığı bu hatanın kaynağında onun Newton fiziğinin doğruluğuna beslediği sarsılmaz inancın olduğunu ileri sürmekte dolayısıyla Kant’ın hatasının olağan tarihsel durumundan kaynaklandığına işaret ederek Einstein fiziği ile birlikte kendi eleştirel akılcılığının haklılığına vurgu yapmaktadır. Newton fiziğinin tamamıyla yanlışlanmış olduğunu düşünmediğini ancak kabul edilebilir bilimsel bir varsayım olarak varlığını koruduğunun altını çizmektedir. Tıpkı Newton fiziğinde olduğu gibi Kant epistemolojisinin de sınırlı bir alanda doğru olan epistemolojik bir teori olduğunu ve kendi eleştirel akılcılığının Kant’ın eleştirel akılcılığını tamamladığını ileri sürmektedir. Kant’ın epistemolojisinin bütünselci ve bilgide kesinlik arayışı içinde olan doğrulamacı perspektifi yerine Popper kendi eleştirel akılcılığını biyolojik bir yaklaşımla ele alırken, Darwin’in biyolojik kuramındaki doğal seçilimi, kendi yanlışlamacı ve karşı tümevarımcı epistemolojisinde oldukça önemli bir yer vermektedir. Popper’ın perspektifinin ortaya çıkışında Sokratesçi bilinemezlik tezi, Einsteincı fizik kuramı ve Darwinci biyoloji kuramının etkisi olduğu açıktır. Bu üç görüş Popper’cı eleştirel akılcılığı Kant’çı eleştirel akılcılıktan ayırmaktadır. Bu çerçeve içinde Popper’ın eleştirel akılcılığının Kant’çı eleştirel akılcılıktan farklılıkları makalede ortaya koyulacaktır.
Keywords : Evrimsel epistemoloji, Doğal seçilim, Bilimin gelişimi