‘Kokusu, Tadı ve Rengi Değişmedikçe Su Temizdir…’ Rivayeti: Zayıf Hadis-İcmâ İlişkisi Bağlamında Bir İnceleme

Authors : Bekir ÖZÜDOĞRU, Muhammed Mustafa YILMAZ

Pages : 1-32

View : 251 | Download : 132

Publication Date : 2023-07-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hadislerin, Kur’ân, sünnet ve icmâ gibi delillerle ilişkisi önem arz etmektedir. Bir rivayetin varlığı ve anlamı konusunda icmâ olması, rivayetin söyleyenine âidiyeti ve delil alınışı açısından önemli karinelerden birisidir. Bu kapsamda zayıf hadis doğrultusunda icmânın varlığı, rivayetin isnad dışı olarak takviye edildiğini gösterebilir. Bu konudaki örneklerden birisi “Rengi, kokusu ve tadı değişmedikçe su temizdir.” rivayetidir. Çalışmanın konusu, zayıf hadis-icmâ ilişkisini söz konusu örnek üzerinden analiz etmektir. Hadis tekniği açısından rivayetin tüm tarikleri zayıflıktan âri değildir. Çalışmada, icmâ rivayetin zayıflığını takviye eder mi? yoksa böyle konularda zayıf rivayet mi icmâ mı delil alınır?, İcmânın oluşmasında zayıf rivayetin ya da zayıf rivayetin oluşmasında icmânın etkisi var mı? gibi soruların bir örneklem üzerinden cevapları aranmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın amacı, zayıf hadis-icmâ ilişkisini teorik bilgilerden ziyade fürû kaynaklar üzerinden izâh etmektir. Öncelikle söz konusu rivayetin hadis ilmi açısından analizi yapılmış ve zayıf olduğu, rivayetteki istisna bölümünün ziyâde olduğu tespit edilmiştir. Sonra şerhler üzerinden zayıf hadis-icmâ ilişkisinin izi sürülmüştür. Buralarda hadisin zayıflığına ancak üzerinde icmâ edildiğine vurgu yapılmıştır. Zayıf olan istisna bölümü üzerinde icmâ olması, o bölümün sonradan rivayete ziyâde edildiği düşüncesini güçlendirmiştir. Fıkıh literatüründe ise farklı mezheplerin görüşleri araştırılmıştır. Buralarda suyun üç vasfı rivayeti ya zayıflığına işaret edilmeksizin ya da herkesin kabul ettiği/bilinen bir bilgi olarak aktarılmışır. Bu ise fıkıh kitaplarında rivayete sıhhatten öte delil alınıp alınmaması açısından bakıldığını göstermektedir.
Keywords : Kavram, Hadis, Fıkıh, Su, İhtilâf