Karadeniz Bölgesi Bedestenlerinin Plan Özelliklerinin Arşın Grid ve Quadratur Sistemi ile Analizi

Authors : Funda Gençer

Pages : 89-113

Doi:10.31198/idealkent.1535962

View : 81 | Download : 83

Publication Date : 2025-04-10

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk şehirciliğinde ticaret bölgelerinin merkezini oluşturan bedesten yapıları mimari ve mekânsal özellikleri dikkat çekicidir. Karadeniz Bölgesi’nde farklı plan tipolojilerine sahip olan ve tarihi ulaşım güzergâhları üzerinde konumlanan çok sayıda bedesten yapısı bulunmaktadır. Çalışma Karadeniz Bölgesi’nde bulunan ancak farklı mimari ve mekânsal özelliklere sahip bedestenlerin tasarımında dikkate alınan geometrik ve oransal kararların belirlenmesini hedeflemektedir. Bu kapsamda bedestenlerin planları üzerinden arşın grid ve quadratur sistemi analizi yapılmıştır. Bedestenlerin mekânsal, yapısal ve mimari elemanlarının boyutları ve elemanlar arasındaki oransal ve biçimsel ilişkilerin tespit edilmesi amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında incelenen bedesten yapıları; Vezirköprü Bedesteni, Merzifon Bedesteni, Amasya Bedesteni, Tokat Bedesteni, Trabzon Bedesteni ve Bayburt Bedesteni’dir. Çalışma aynı bölgede inşa edilen benzer işlevli yapıların farklı tipolojik özelliklere sahip olsa dahi, benzer oransal ilişkiler ve ölçü birimleri kullanılarak inşa edildiğini göstermiştir. Bu durum yapıların özgün olarak tasarlandığı ancak, bazı standart ölçü ve oransal ilişkilerin tüm yapılarda uygulanmaya çalışıldığını göstermektedir. Hatta aynı yol güzergahında inşa edilmiş olan yapılarda benzer kütle ve yapısal eleman boyutları kullanılmış olması, yol güzergâhları için belli tasarım kararları alınmış olabileceğini düşündürmektedir. Karadeniz Bölgesi bedestenlerinde esas alınan geometrik kuralların tespiti, Osmanlı Mimarisi tasarım prensiplerinin belirlenmesi açısından önemli bir basamaktır.
Keywords : Geometrik analiz, Osmanlı Mimarisi, Bedesten, Karadeniz Bölgesi, Arşın Grid, Quadratur