K-ortalamaları kümeleme yöntemi ile Türkiye yağış bölgelerinin yeniden tanımlanması ve alt periyotlardaki değişimleri

Authors : İbrahim SÖNMEZ, Ali Ümran KÖMÜŞCÜ

Pages : 38-49

View : 6 | Download : 2

Publication Date : 2008-03-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Yağış, bir yerin iklimini karakterize eden en önemli parametrelerden biridir. Yağışa bağlı olarak farklı iklim bölgelerinin ortaya konması ve sınıflandırılması mümkündür. Geçmiş yıllarda yapılan çalışmalarda Türkiye üzerinde yağışın coğrafik dağılımı ve yağış rejimine göre birbirinden farklı bölgeler tanımlanmıştır. Bu çalışmada K-ortalamalar insert ignore into journalissuearticles values(K-means); kümeleme insert ignore into journalissuearticles values(clustering); yöntemi ile aylık yağış toplamları kullanılarak Türkiye’nin ana yağış bölgeleri belirlenmeye çalışılmıştır. Yağış verilerine homojenlik testi uygulandıktan sonra, 1977-2006 yılları için 148 noktada K-ortalamaları kümeleme yöntemi ile yağış verileri sınıflandırmaya tâbi tutularak benzer özellikler gösteren istasyonlara ait yağış bölgeleri tanımlanmıştır. Daha sonra aynı analiz 10 ve 5 yıllık zaman periyodları esas alınarak yeniden yapılmış ve yeni oluşan yağış bölgeleri ve bu bölgelerdeki zamansal değişimler son 30 yıl için belirlenen periyodlarda analiz edilmiştir. K-ortalamaları yöntemi uyumlu istasyonların aynı grupta toplanacağı ve grupların birbirinden mümkün olduğunca bağımsız olacağı şekilde tüm istasyonları k adedince sınıfa ayırmayı amaçlar. En uygun küme sayısının belirlenmesinde en düşük negatif siluet insert ignore into journalissuearticles values(üyelik değeri); sayısı ve maximum ortalama siluet değerleri dikkate alınmıştır. Yapılan kümeleme analizi sonucunda 1977-2006 periyodu için en uygun yağış bölgesi sayısı insert ignore into journalissuearticles values(küme sayısı); 6 olarak tesbit edilmiştir. Burada göze çarpan en önemli özellik Ege ve Marmara Bölgeleri ile Doğu Anadolu’nun büyük bir kısmı ve İç Anadolu’nun aynı yağış bölgeleri içinde yer almasıdır. Diğer taraftan 1977-2006 dönemi için veriler 10’ar yıllık periyodlara insert ignore into journalissuearticles values(1977-1986, 1987-1996 ve 1997-2006 ); ayrıldığında, herbir alt periyod küme sayısı 5, 6, ve 7 olarak belirlenmiştir. Burada vurgulanması gereken önemli sonuç ise, son 20 yıl veriler ele alındığında Rize civarında Karadeniz kümesinden ayrı bir küme oluşmasıdır. Son olarak kümelerin beşer yıllık periyodlar bazında değişimlerinin incelenebilmesi için 1977-2006 yılları arası altı gruba insert ignore into journalissuearticles values(1977-1981, 1982-1986, 1987- 1991, 1992-1996, 1997-2001, 2002-2006); ayrılmıştır. K-ortalamaları metoduna göre en uygun küme sayıları, 1977-1981, 1997-2001 ve 2002-2006 dönemi için 5, 1982-1986, 1987-1991 ve 1992-1996 dönemi için 6 olarak belirlenmiştir. Bu grupta gözlemlenen en önemli değişim, 1987’den başlayan 5-yıllık periyodda özellikle Ege ve İç Anadolu yağış kümelerini ayıran sınırın, İç Anadolu Bölgesi lehine hareket etmesidir.
Keywords : K Ortalamalar yöntemi, Kümeleme analizi, Yağış bölgesi