Polanyi’nin Modern İktisatın İnsan Anlayışına Eleştirileri

Authors : Seriyye AKAN

Pages : 93-112

View : 15 | Download : 12

Publication Date : 2015-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Matematiksel ve teknik araçları teorinin ifadesinde temel alan iktisat disiplini, bugün artık sosyal bilim olma kimligini neredeyse yitirmiştir. Bu süreç, tarih içerisinde birtakım kırılmalarla gerçekleşmiştir. Bu kırılmaların hem bilimsel hem de sosyal ve iktisadî yönü vardır. Doğa bilimlerindeki gelişmeler iktisatçıların daha kesin çıkarımlara ulaşan fizik bilimine öykünmesine sebep olurken, Sanayi Devrimi’nin peşisıra kurulan piyasa sistemi insanı geçmişten tevarüs eden iktisadî iklimden koparmıştır. Esasında felsefî bir kavram olan rasyonalite, felsefî bağlamından arındırılarak iktisat disiplini içerisine dâhil edilmiş, insanın doğal yanının ekonomik çıkarını ençoklaştırma olduğu düşünülen kabul ana akım iktisat literatürüne hakim olmuştur. Bunlara itiraz eden iktisatçılar da bulunmaktadır. Karl Polanyi piyasa sisteminin kendiliğinden oluşmadığını, insanın çağlar boyunca değişmediğini, ilksel ekonomilerin bugünkü piyasa ekonomisinden çok farklı olarak sosyal ilişkilerin içinde yerleşik olduğunu sosyal antropolojinin verilerini kullanarak iddia etmiştir. Bu çalışmada Polanyi’nin modern iktisadın insan anlayışına eleştirileri incelenmeye çalışılmıştır. Bunun için öncelikle rasyonalite kavramı iktisadî bağlamında tartışılarak konuya zemin oluşturulmuştur. Ardından sırasıyla Polanyi’ye göre “insanın aynı kalışı tezi” ilksel ekonomilerle ilgili tartışmalar ve sanayi devrimiyle paralel olarak gelişen piyasa toplumunun kuruluşu tartışması ele alınmıştır.
Keywords : Polanyi, piyasa toplumu, rasyonalite, sosyal antropoloji, modern ekonomi, ilksel ekonomiler, holizm bütüncülük