Metodolojik Bireye Bir Eleştiri; Özgecilik Kavramı ve Ültimatom Oyunu Uygulaması

Authors : Yıldız Zeliha HATİPOĞLU

Pages : 139-177

View : 19 | Download : 10

Publication Date : 2021-09-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Metodolojik birey yaklaşımı, ana akım iktisadın bilimsellik iddiasına hizmet etmiş olsa da gerçek insanı modellemekten uzaktır. Soyutlama düzeyini artıran iktisat, insan doğasını bireyin bencil olduğu varsayımını da ekleyerek homoekonomikusla ifade etmektedir. Homoekonomikus, kendisine en yüksek faydayı sağlayacak seçimi, faydalarını doğru olarak hesapladığı tamlık, geçişlilik, devamlılık, yansıtma, dışbükeylik varsayımlarına uyan tercihleri arasından yapmaktadır. Oysaki bireyler, sınırlı rasyonel kapasiteleri ile bilişsel kısa yolları kullanarak karar alır; dinamik bir ortamda hiçbir karşılık beklemeden hatta belli bir maliyete katlanarak diğerlerinin faydasına olan özgeci eylemlerde bulunurlar. Çalışmada, psikoloji, sosyoloji ve etikte temel kavramlardan biri olan özgecilik, davranışsal iktisat kapsamında incelenmektedir. Özgeci tercihleri incelemek için ültimatom oyunu oynatılan deneklerden 100 birim parayı diğer oyuncu ile paylaşmaları istenmiştir. Teklif miktarı dünya geneline de yakın olan %36 civarında gerçekleşmiş, tekliflerin tümü dünya ve Türkiye örneklerinden yüksek olan %28 oranında reddedilmiştir. Bireylerin adil olmayan dağılım karşısında kendi çıktısını da feda ederek karşı tarafı cezalandırdığı görülmektedir. Bulguların iktisadi insan varsayımından saptığı tartışması, öncelikle iktisatta rasyonalite ve metodolojik birey kavramlarıyla ardından özgecilikle genişletilmiştir. Çalışma, ültimatom oyunu ve yapılan anketin incelenmesi sonrasında tercih temelli olmayan farklı yaklaşımları araştırmacılara önererek sonuçlandırılmaktadır.
Keywords : Metodolojik birey, homoekonomikus, açıklanmış tercihler, davranışsal iktisat, özgecilik, altruizm, ültimatom oyunu