Tanzimat Sonrası Osmanlı Ceza Hukuku Düzenlemeleri

Authors : Mehmet ÖZKAN

Pages : 241-277

View : 26 | Download : 20

Publication Date : 2022-06-21

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı hukuku esas itibariyle İslam hukukuna dayanmaktadır. İslam hukukunun devlet başkanına düzenleme yapma yetkisi verdiği alanlarda ise hukuka aykırı olmamak şartıyla kanunnâmeler düzenlenmiştir. Bu tür düzenlemelerin yapıldığı alanlardan biri de ceza hukukudur. Osmanlı’da örfî hukuk kapsamında değerlendirilen ve ceza hukukuna ilişkin düzenlemelere yer verilen kanunnâmeler arasında Fâtih Sultan Mehmed (ö. 886/1481), II. Bayezid (ö. 918/1512), Yavuz Sultan Selim (ö. 926/1520), Kânûnî Sultan Süleyman (ö. 974/1566), II. Selim (ö. 982/1574), III. Murad (ö. 1003/1595), IV. Murad (ö. 1049/1640), IV. Mehmed (ö. 1104/1693) ve diğer Osmanlı padişahları dönemlerinde hazırlanan kanunnameler sayılabilir. Tanzimat ve sonrasında da ceza kanunnâmeleri hazırlanmaya devam edilmiştir. İlk ceza kanunnâmesi Tanzimat Fermanı (1839) sonrasında kabul edilen ilkeler doğrultusunda 1840 yılında hazırlanmıştır. Bu kanun genel olarak İslam ceza hukukundan alınan hükümlerden oluşmaktadır. 1851 tarihli ceza kanununu (kanun-ı cedîd), 1840 tarihli ceza kanununun tadili niteliğindedir. Bu kanunda şer‘î hükümlere bir öncekine göre daha fazla yer verildiği görülmektedir. 1858 tarihli ceza kanununu ise mukaddimesinde ifade edildiği üzere şahsi haklara halel getirmemek üzere şer‘an devlet başkanına tanınan ta‘zîr cezalarını düzenleme yetkisi çerçevesinde hazırlanmıştır. Bu kanunun, şer‘î hükümleri esas alan daha önceki ceza kanunnâmelerinin devamı niteliğinde fakat Tanzimat’ın etkisiyle Avrupa kanunlarındaki şekil ve sistematik ile düzenlendiği söylenebilir. Bu çalışmada Tanzimat sonrasında hazırlanan ve yürürlüğe giren bu üç ceza kanunnâmesinde yer alan suç ve cezalar ele alınacaktır.
Keywords : İslam Hukuku, Osmanlı, Ceza Hukuku, Tanzimat, Kanunnâme, Ceza