Tokatlı Hüsâm Çelebi’nin (ö. 926/1519) “Risâle fî istihlâfi’l-hatîb ve cevâzih” İsimli Eserinin İncelenmesi

Authors : Hilal Özay

Pages : 169-200

View : 54 | Download : 46

Publication Date : 2024-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Asıl ismi Hüsâmüddîn Hüseyin bin Abdurrahmân olan Hüsâm Çelebî Tokatlı bir âlimdir. 16. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin çeşitli vilayetlerinde müderrislik ve kadılık görevini yapmıştır. Hüsâm Çelebi pek çok öğrenci yetiştirmiş, fıkıh ve kelam alanında pek çok eser kaleme almıştır. Bu makalede Hüsâm Çelebi’nin, Risâle fî istihlâfi’l-hatîb ve cevâzih isimli eseri ele alınmış ve incelenmiştir. Eserin Süleymaniye Kütüphanesinde ele alınan nüshası ile birlikte Risâle fi’l-istihlâf, Risâle fî cevazi’l-istihlâf fi’l-cumua, Risâle fi’l-istihlâfi fi’l-cumua şeklinde farklı isimlerle dört nüshası bulunmaktadır. Bu nüshalardan Edirne kadısı iken yazdığı Âşir Efendi bölümünün 427 numarasında yer alan 42a-46a varakları arasındaki nüsha okunup değerlendirilmiştir. İstihlâf kavramı fıkıh literatüründe bir mazeret sebebiyle imamın başkasına imamlığı bırakması, hâkimin yerine bir nâib ataması veya devlet başkanının kendisinden sonra yerine birini belirlemesi anlamında kullanılmıştır. Makale konusu olan risâlede Hüsâm Çelebi kadının ve imamın istihlâf yapmasını mukayese etmiş, görüşleri ve delilleri ele almış, tartışmıştır. Eserine Hanefi âlimlerinden olan Mergīnânî’nin (ö. 593/1197) kadının istihlâf yapmasının geçersiz, Cuma namazını kıldıran imamın istihlâf yapmasının geçerli olduğu görüşünü yazarak başlamıştır. Bu görüş çerçevesinde konuyu ele almış, kadının yerine başkasını tayin edememe ve imamın yerine başkasını tayin etme sebebini açıklamıştır. Ayrıca imamın yerine tayin ettiği kişinin başkasını görevlendirebileceği, görevlendirilen kişilerin imam olma şartlarını taşıması gerektiği, imamın izninin genel olduğu, özür olduğunda da olmadığında da geçerli olduğu, iznin namaz kıldırma ve hutbe vermeyi kapsadığı üzerinde durmuştur.
Keywords : Tokatlı Hüsâm Çelebi, İstihlâf, İmam, Cuma Namazı, Kadı