Gazâ ve İlahî Meşruiyet: Erken Dönem Osmanlı Sultanlarının Sefer Duaları

Authors : Ali KOZAN

Pages : 33-54

Doi:10.31591/istem.1253391

View : 36 | Download : 30

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı kronikleri, erken dönem gazî sultanlarının savaşlarda ‘Tanrısal takdir’i elde edebilmek için dua ritüeline başvurduklarına ilişkin pek çok rivayeti barındırır. Bu rivayetlerde gazî sultanlar düşman karşısında mağlubiyet endişesi veya muzafferiyet arzusuyla Tanrı’nın yardımına başvurur. Türk hakimiyet anlayışının İslamiyet’le harmanlanmasıyla Osmanlı’ya intikal eden ilahî temelli bu inanış Tanrı’nın savaşı gazî sultanın lehine çevirdiği ön kabulüne dayanır. Bir diğer ifadeyle dua, Osmanlı gazâ ideolojisi ve gazî sultan prototipi aracılığıyla sultanın ilahî meşruiyetini destekleyen bir unsur olarak ön plana çıkar. Bu bağlamda Osman Bey’den II. Mehmed’e Osmanlı hükümdarları, küffara karşı savaşırken Tanrı’nın da düşmanına karşı savaşarak zafer elde eden muzaffer komutanlar olarak zikredilerek kutsal savaş imgesi desteklenir. ‘Küffara karşı’ yapılan seferin maksadının gazâ mı yağma mı olduğu ile ilgili tartışmalar ise meselenin bir diğer boyutudur. Bu bağlamda literatürde, Osmanlı gazâ tezi ve sefer organizasyonuna ilişkin bazı çalışmalar olmakla birlikte erken dönem Osmanlı seferlerinde dua ritüeli ve özellikle padişah dualarını gazâ tezi bağlamında ele alan bir çalışma bulunmamaktadır. Halbuki dua ve neticesinde elde edilen zafer, gazî sultanın ilahî meşruiyetini destekleyen bir unsurdur. Bu çalışmanın amacı, gazî sultan prototipi bağlamında Osmanlı erken dönem seferlerinde ‘dua’ ritüelinin seferin temel motivasyonu içerisindeki yeri üzerinedir.
Keywords : Osmanlı erken dönem, kutsal savaş, gaza, gazi, dua