Duygu Ölçmede Kullanılan Öz Bildirim Yöntemleri: Neyi Ölçer? Nasıl Doğru Ölçer?

Authors : Onur Çalışkan, Aycan Kapucu

Pages : 393-428

Doi:10.26650/SP2021-1002572

View : 70 | Download : 85

Publication Date : 2023-12-25

Article Type : Review Paper

Abstract :Duygu farklı bileşenleri olan, çok yönlü bir yapıya sahiptir. Bu bileşenlerden biri olan öznel deneyim hem duygunun tanımında hem de ölçülmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Duygunun öznel deneyiminin ölçümünde ise öz bildirim yöntemleri kullanılmaktadır. Fakat literatüre bakıldığında duygunun nöral ve davranışsal bileşenlerinin aksine öznel deneyimindeki niteliklerin görece daha az incelendiği görülmektedir. Oysa ölçümün daha doğru ve geçerli yapılabilmesi için ilgili yapının önce iyi kavramsallaştırılmış olması gerekmektedir. Bu anlamda derlemenin birinci kısmı duygu deneyiminin içeriğinin tam olarak neye tekabül ettiğine ilişkindir. Bu kısımda ilk olarak öznel deneyimin diğer duygu bileşenleriyle olan ilişkileri ve tek başına öznel deneyimin ne ifade ettiği detaylandırılmıştır. Sonrasında ise deneyime erişimin ve bu deneyimin ifadesinin nasıl mümkün olduğundan bahsedilmiştir. Son olarak öznel deneyimin ölçümünü için geliştirilmiş olan literatürde yaygın şekilde kullanılan farklı ölçekler üzerinde durulmuştur. Hem ulusal hem uluslararası literatürdeki ölçeklerin güncel durumları özetlenmiştir. Öznel deneyimin kavramsallaştırılmasının ardından ikinci kısım, daha doğru ve geçerli bir ölçüm için fayda sağlayabilecek önemli hususları içermektedir. Bu amaçla derlemenin ikinci kısmında öncelikle ölçümde dikkat edilmesi gereken zamansal hususlara yer verilmiştir. Önce ölçümün zamansal pozisyonunun geçmişte, gelecekte veya anlık olmasının sonuçlarına, sonrasında yönergede zamansal vurgudaki farkların sonuçlarına ve ölçümü nasıl etkilediğine dair çalışmalara değinilmiştir. Ardından duygunun deneyiminde yaşanan bireysel farklılıkların sistematik açıklamaları üzerinde durulmuştur. Duygunun ne ölçüde detaylı bir şekilde ifade edildiğine işaret eden duygusal detaycılık, farklı duyguların beraber yaşanma durumunu ifade eden duygusal diyalektisizm kavramları açıklanmıştır. Bu bireysel farklılıkların duygunun hem ölçümü hem de anlaşılmasına nasıl bir katkı sağlayabileceği ele alınmıştır. Tartışmada, duygunun öznel deneyimine dair farklı görüşler, zamansal hususların ve bireysel farklılıkların ölçüm için ne ifade edebileceği, ölçüm pratiklerinde nasıl katkılar sağlayabileceği tartışılmıştır.
Keywords : Duyguyu ölçme, öz bildirim, duygunun öznel deneyimi, duygusal deneyim, duygunun fenomenolojisi