Hapishanelere Yönelik Sosyal Temsillerin İncelenmesi: Deneyim, Mekân ve Gündelik Üretimler

Authors : Mehmet Karasu, Remziye Yeşilyaprak, Sercan Karlıdağ

Pages : 34-57

Doi:10.26650/SP2021-1014200

View : 288 | Download : 213

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Hapishaneler, bir cezalandırma yöntemi olarak kapatılma işleminin icra edildiği ve mekânsal olarak genellikle etrafı yüksek duvarlar, demir parmaklıklar ve tel örgülerle çevrili, koğuş ve hücre sistemi ile ayrılmış mekânlardır. Türkçe literatürde insan-hapishane ilişkilerinin sosyal psikolojik ve mekânsal yönlerini ele alan çalışmaların oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Buna göre bu araştırmanın amacı, (i) hapishane deneyimi olan, (ii) hapishane deneyimi olmayan ancak mahpus yakını olan ve (iii) hapishane deneyimi ve mahpus yakını olmayan insanların hapishaneleri nasıl algıladıkları ve değerlendirdiklerini, bu algı ve değerlendirmelerin nasıl ortaklaştığını veya farklılaştığını inceleyerek hapishane temsillerini açığa çıkartmaktır. Bu kapsamda Türkiye’nin çeşitli şehirlerinden amaçlı, kartopu ve kolay ulaşılabilir örnekleme teknikleriyle 50 katılımcı (18 Kadın, 32 Erkek) ile yarı-yapılandırılmış görüşmeler yapılarak ve bilişsel haritalama yöntemi kullanılarak bir alan araştırması gerçekleştirilmiştir. Yarı-yapılandırılmış görüşme formunda, katılımcıların hapishanelere yönelik algı, değerlendirme ve deneyimlerini anlamak amacıyla oluşturulmuş açık-uçlu sorular yer almıştır. Bilişsel haritalama tekniğiyle ise katılımcılardan zihinlerindeki hapishane imge/imajlarını boş bir kâğıda aktarmaları istenmiştir. Veriler içerik analizi ile incelenmiştir. Sonuçlar, üç farklı katılımcı grubunun hapishaneye ilişkin sosyo-mekânsal temsillerinde çeşitli ortaklıklar (izolasyon deneyimi, hapishanelerin mekânsal özellikleri gibi) olduğunu gösterse de katılımcıların, hapishane temsilleri yoluyla inşa edilen ve sürdürülen farklı sosyal gerçeklikleri olduğuna işaret etmektedir. Bu sosyal gerçekliklerde hapishanelere ilişkin birincil deneyimlerin, hapishanelerin mekânsal özelliklerinin ve gündelik iletişim kanallarında oluşan üretimlerin kurucu rollerde olduğu anlaşılmaktadır. Dahası sonuçlar hapishanelere ilişkin sosyal temsillerin, güç ilişkilerini ve sosyal eşitsizlikleri sürdüren bir sistem içinde, farklı sosyal gerçekliklerin inşa edilmesinde ve sürdürülmesindeki açık rolüne dikkat çekmektedir. Ayrıca bilişsel haritaların, yarı-yapılandırılmış görüşme formlarına nazaran, hapishanelerin mekânsal unsurlarını, mahpusların durumsallıklarını ve hapishanelerin sosyal koşullarını daha belirgin biçimde ortaya çıkardığı görülmektedir.
Keywords : Hapishane temsilleri, bilişsel haritalama, sosyal temsiller, insan mekân ilişkileri, sosyo mekânsal temsiller