Çocuk İstismarı ve İhmali Sonrası Psikolojik Sağlamlık: Koruyucu Faktörlere Dair Sistematik İnceleme

Authors : Öznur Bayar, Türkan Doğan

Pages : 1-33

Doi:10.26650/SP2022-1026794

View : 557 | Download : 492

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Çocuk istismarı ve ihmali yaşantıları ruh sağlığı üzerinde bozucu etkiler yaratsa da koruyucu faktörlerin varlığı bireylerin psikolojik sağlamlığına olumlu katkı sağlayabilmektedir. Bu sistematik gözden geçirmenin amacı, çocuk istismarı ve ihmali sonrası psikolojik sağlamlıkla ilişkili koruyucu faktörlere genel bir bakış açısı sağlamak ve seçilen çalışmaların yöntemsel niteliklerini ve genel özelliklerini özetlemektir. Bu çalışmada PRISMA-P rehberi göz önünde bulundurulmuştur. Çalışmaların yöntemsel niteliklerinin değerlendirilmesi için Nitelik Değerlendirme Kontrol Listesi oluşturulmuştur. Alan yazın taraması Ocak 2016 ile Temmuz 2021 tarihleri arasında yayınlanan çalışmalara erişmek için üç veri tabanında (PubMed, Ulakbim ve Web of Science) İngilizce ve Türkçe dillerinde yapılmıştır. İlk taramada veri tabanlarından 4094 makaleye erişilmiştir ve dört makale ulaşılan makalelerin kaynakçalarından yararlanılarak eklenmiştir. Tüm makaleler dâhil edilme ve dışlama kriterlerine göre incelenerek toplam 39 çalışma gözden geçirmeye dâhil edilmiştir. Ele alınan çalışmaların niteliği oluşturulan kontrol listesi ile incelenmiştir. Koruyucu faktörler ise ekolojik yaklaşım ve çocuk istismarı ve ihmali sonrası psikolojik sağlamlığı inceleyen öncül araştırmaların kavramsal temellerine göre sınıflandırılarak (bireysel, ailesel/ilişkisel, çevresel/toplumsal) incelenmiştir. Sonuçlara göre, araştırmaların çoğunluğu orta düzey niteliktedir. Çocuk istismarı ve ihmali sonrası genç yetişkinlik ve yetişkinlik dönemlerinde koruyucu rolü en sık araştırılan ve tutarlı şekilde anlamlı bulunan değişkenler bireysel faktörlerden psikolojik sağlamlık puanı ve ailesel/ilişkisel faktörlerden algılanan sosyal destektir. Çevresel/toplumsal faktörlerin koruyucu rolü az sayıda araştırmada ele alınmıştır. Yalnızca cinsel istismarı ele alan görece az sayıda araştırmada bireysel, ailesel/ilişkisel ve çevresel/toplumsal koruyucu faktörlerin psikolojik sağlamlığa katkısı anlamlı bulunmamıştır. Çocuk istismarı ve ihmali yaşayanlarda psikolojik sağlamlığa dair koruyucu faktörler incelenirken çevresel/toplumsal faktörlerin daha çok araştırılması ve cinsel istismarın ayrı tutulması önerilmektedir.
Keywords : Çocuğa yönelik kötü muamele, olumsuz çocukluk yaşantıları, koruyucu faktörleri, psikolojik sağlamlık, sistematik derleme, nitelik değerlendirmesi