Sanat Tarihinde Gradiva: Arkeoloji, Sinema, Müzik

Authors : Duygu GÜLES KÖKEK

Pages : 319-353

Doi:10.26650/sty.2022.1065408

View : 14 | Download : 10

Publication Date : 2022-06-28

Article Type : Research Paper

Abstract :20. yüzyılın başında modern bir mitik figür olarak ün kazanan Gradiva, Latince `yürüyen kadın` anlamında, Neo-Attika üslubunda bir rölyeftir. 19. yüzyılda Pompei`deki arkeolojik kazılarda bulunan ve yürüyen Pompeili bir kızı tasvir ettiği için Gradiva adını alan bu alçak kabartma, edebiyat, sanat ve Sigmund Freud`un ele almasıyla bir psikanaliz ikonu hâline gelmiştir. Günümüzde Vatikan, Chiaramonti Müzesi koleksiyonunda sergilenen Gradiva rölyefini, yazınsal bir izlek olarak kullanıp literatüre ilk kazandıran, Alman yazar Wilhelm Jensen`dir. Jensen`in 1903`de kaleme aldığı Gradiva isimli kısa romanı, kişilik örgütlenmesi modelini arkeolojik tabakalardan ilhamla oluşturacak kadar arkeolojiyle yakından ilgilenen Freud`un dikkatini celbetmiştir ve böylece Freud, bu konudaki ünlü makalesini kaleme almıştır. 1930`larda, Freud`un yorumu ile Gradiva, bilinçdışı ve rüyalarla yakından ilgilenen sürrealistlerin başlıca teması ve ilham kaynağı olmuştur. Birçok sanatçının kendi tarzında yeniden yorumladığı bu tema, sinemacıların da ilgisini çekmiştir. Leos Carax`ın Gradiva adlı kısa filmi insert ignore into journalissuearticles values(2014);, bunlardan en dikkate şayan olanıdır. Sitüasyonist eleştiri geleneğini takip eden Cinéma du look hareketinin kurucularından olan Carax`ın sineması zaten Gradiva`nın işaret ettiği psikolojik süreçleri konu edinen; kimlik, kişilik, bireyleşme, kendilik gibi modern insanın esaslı problemlerini irdeleyen bir sinemadır. Bunu yaparken, ritmik ve plastik sanatlar başta olmak üzere klasik sanatın mirasını yeni imaj formlarıyla başarıyla sentezleyen Carax`ın özgün sanatı, bu niteliğiyle Richard Wagner`in gesamtkuntswerk ve Guy Debord`un détournement kavramlarıyla da bağlantılıdır. Bu çalışmada, kendilik ve kimlik ilişkileri açısından önemli bir figür olan Gradiva`nın sanat tarihinde ne ifade ettiği, hangi anlamlara büründüğü, psikolojik bir imge olarak kendilik arayışına nasıl bir ayna tuttuğu, özellikle Leos Carax sineması çerçevesinde ele alınmıştır.
Keywords : Gradiva, Sigmund Freud, Leos Carax, Cinéma du look, Kendini Bilmek