Mu’tezile’de Yaratılışın Gayesi ve İlahî Fiillerin Değer Analizi

Authors : Hüseyin MARAZ

Pages : 87-114

Doi:10.18317/kaderdergi.720263

View : 12 | Download : 6

Publication Date : 2020-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Makalemizde Basra Ekolü temsilcilerinden olan ve Mu’tezile’nin beş doktrinel esasını sistemleştiren Kâdî Abdulcebbar’ın insert ignore into journalissuearticles values(ö. 415/1024); görüşleri doğrultusunda âlemin ve özellikle de insanın yaratılışındaki ilahi gaye ve bu gayeyi ifade eden kavramların değer analizi tasviri bir metotla ele alınacaktır. Bu doğrultuda Allah’ın insanı niçin yarattığı sorusu, ilahi fiillerdeki gaye/garaz insert ignore into journalissuearticles values( amaç ve nedensellik ); unsuru esas alınarak cevaplandırılmaya çalışılacak ve Allah’ı yaratmaya çağıran zorunsuz nedenin insert ignore into journalissuearticles values( dâî ); nitel değeri incelenecektir. Bununla birlikte Allah’ın yaratma gayesinin merkez kavramı olan ‘ faydalandırma ’nın, yaratılış öncesinde hikmet üst başlığı ile ‘ tefaddul ’ insert ignore into journalissuearticles values( karşılık beklemeksizin fayda sağlama );; yeniden dirilişte ise vâcib üst başlığı ile ‘ sevab ’insert ignore into journalissuearticles values( mükâfat ); ve ‘ ivaz ’ insert ignore into journalissuearticles values( elemin bedeli ); olarak formüle edildiği görülecektir. İkab/ceza nın ise yaratılışın başlangıcına ait bir değer olmadığı dolayısıyla yeniden diriliş ile zorunluluk kazanan ‘yasal iyi’ olduğu vurgulanacaktır. Bütün bu gayeliliği ifade eden kavramların ‘ fayda ve iyilik ’ insert ignore into journalissuearticles values(maslahat ve hüsn ); değerleri içerisinde temellendirilmeye çalışıldığına yer verilecektir. Çalışmamızda yaratılışa başlamanın esas gayesi faydalandırma ve bunun fiilî değeri tefaddul iken; yeniden yaratılışın gaye değeri fayda ve iyi, fiilî değeri ise vâcib olduğu sonucuna ulaşılacaktır.
Keywords : Mutezile, Yaratma, Gaye, Fayda, Sevab, İvaz, Ceza