OSMANLI MODERNLEŞMESİ/MERKEZİLEŞMESİ VE KRİZ: MARDİN VE ÇEVRESİNDE AŞİRETLER ZAMANI

Authors : İbrahim ÖZCOŞAR

Pages : 1-23

View : 16 | Download : 9

Publication Date : 2019-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :     Osmanlı modernleşmesinin taşraya en önemli yansıması merkeziyetçiliktir. Merkezileşmenin Osmanlı’nın doğu vilayetlerinde uygulanmaya başlaması, Osmanlı idari yapılanması içinde bir ara form olarak varlıklarını devam ettiren “Kürt emirliklerinin” sonu olmuştur. Kürt emirliklerine son verilmesiyle merkezin hâkimiyetini tesis edeceğini düşünen Osmanlı Devleti, tam tersi bir gerçekle yüzleşmiştir. Yüzyıllardır emirlikler aracılığıyla idare edilen aşiretler, emirliklerin ortadan kaldırılmasının ardından merkezi idarenin de tesis edilememesiyle oluşan boşlukta bölgedeki dengeleri bozacak bir hareketlilik içine girmişlerdir. “Aşiretler Zamanı” olarak isimlendirilen bu dönem, Arap ve Kürt aşiretlerin hem kendi aralarında hem devletle hem de devletin temsilcisi olarak gördükleri sosyal sınıflarla insert ignore into journalissuearticles values(şehirli ve eşraf gibi); çatıştıkları bir kriz dönemidir.      Osmanlı Devleti, bu kriz dönemini aşmak için modernleşme/merkezileşme politikalarının mücessem şekli olarak Tanzimat Fermanı’nı bölgede uygulamaya çalışmış; yeni idari birimler, yeni idare mekanizmaları ve merkezden atanan yöneticiler ile düzeni tesis etme girişimlerinde bulunmuştur. Ancak 19. yüzyıl boyunca aralıksız devam eden bu girişimlerin düzeni sağlamada ve Osmanlı merkeziyetçiliğini tesis etmede başarılı olduklarını söylemek mümkün değildir. Yüzyılın sonlarında Tanzimatçı yaklaşım ve çözümlerden vazgeçmek zorunda kalan Osmanlı Devleti, geleneksel yapıyla- modern merkeziyetçiliği uzlaştıran politikalar üretmeye başlamıştır.      Makalede,   bu kriz döneminin aktörleri olarak aşiretler, devlet ve diğer sosyal sınıfların rolleri ve 19. yüzyılın ikinci yarısında bu aktörler ve rollerindeki değişimler coğrafi olarak Mardin ve çevresiyle sınırlandırılarak incelenmiştir.
Keywords : mardin, modernleşme, merkezileşme, emirlik, aşiret, eşraf