Mu’tezile’nin İ’câz Algısı ve İ’câzın Teşekkül Sürecine Etki Eden Mu’tezilî Âlimler

Authors : Mehmet Mesut Kaplan

Pages : 209-231

Doi:10.55805/kadimsbd.1584196

View : 84 | Download : 98

Publication Date : 2024-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada; Mu’tezile mezhebinin i’câz algısı belirlenmeye çalışılmıştır. Bu bakımdan öncelikle hicri ikinci yüzyılda yaşayan Mu’tezilî âlimlerin i’câz ile ilgili çalışmalarına değinilmiştir. Bu dönemde yaşayan Mu’tezilî âlimlerinin eserleri genel olarak günümüze ulaşmadığı için daha çok üçüncü ve dördüncü yüzyılda yaşayan Mu’tezilî âlimlerinin çalışmalarına ağırlık verilmiştir. Ayrıca i’câz konusunun daha iyi bir şekilde anlaşılabilmesi için öncelikle i’câz ve mûcize kavramları ifade edilmiş ve bu iki kavram arasındaki ilişki, ayetler esas alınarak izah edilmeye çalışılmıştır. Ayrıca, i’câz ilminin doğuşuna sebep olan hususlara ve Müslüman âlimlerin i’câzı temellendirmek için gösterdikleri çabalara, telif ettikleri eserlere değinilmiştir. Bu bağlamda öncelikle erken dönem Mu’tezilî âlimlerinden Vâsıl b. Atâ, Dırâr b. Amr, Ebû Bekr b. Keysân el-Esam ve Bişr b. Mu’temir’in i’câz konusundaki ifadeleri ve eserleri belirlenmiştir. Daha sonra ise Nazzâm, Abbâd b. Süleyman, Câhız, Rummânî ve Kādî Abdülcebbâr’ın bu konuda yaptıkları çalışmalar ifade edilmiştir. Rummânî ve Kādî Abdülcebbâr’ın eserlerinin günümüze ulaşması sebebiyle bu iki âlime daha çok vurgu yapılmıştır. Böylece i’câzü’l-Kur’ân ilminin teşekkül sürecinde katkı sağlayan âlimler belirlenmiş, dolayısıyla i’câz konusunda Mu’tezile mezhebinin etkisi de ifade edilmiştir.
Keywords : Kelâm, Mu’tezile, İ’câz, Mûcize, Sarfe, Nazm.