Edebiyat Sosyolojisi Bağlamında Karşılaştırmalı Bir Analiz Örneği: “Faust” Efsanesi
Authors : Senem Üstün Kaya
Pages : 59-70
Doi:10.38060/kare.1463478
View : 67 | Download : 65
Publication Date : 2024-06-28
Article Type : Research Paper
Abstract :Toplumların bilimsel incelenmesi olarak tanımlanan sosyoloji ile edebiyat arasında kayda değer bir ilişki mevcuttur. 20. yüzyıl ile bilimsel bir yöntem olarak kabul edilen edebiyat sosyolojisi (literary sociology) edebi metinlerin anlaşılmasında okuyucuya somut göstergeler sunduğundan zengin bir çalışma kaynağıdır. Toplumun inançları, yazılı veya sözlü kanunları, yaşam tarzı, din olgusu, davranış biçimleri, siyasi hareketliliği, kültürü, dili ve olaylara karşı duygu ve düşünceleri edebiyata yansır ve bu bağlamda, metinleri sosyolojik yöntem ve kuramlar çerçevesinde yorumlamak mümkün olur. Bir edebi eserin sadece yazıldığı dönemi yansıttığı düşünülse de, bazı eserlerin yüzyıllar geçse de okuyucuda aynı etkiyi bırakabileceği olasıdır. Etkileyiciliğini yüzyıllardır kaybetmeyen Goethe’nin “Faust” hikâyesi, örneğin, farklı kültürlerde ve farklı dönemlerde tekrar gün yüzüne çıkmakta ve okuyuculara/izleyicilere aynı duyguları yaşatmaktadır. Alman edebiyatında çok kıymetli bir yere sahip olan ve diğer kültürleri de etkileyen Johann Wolfgang von Goethe’nin Alman sözlü anlatımından türeyen Faust (1806-1832) epik şiiri, metinlerarasılık bağlamında, kurgunun farklı dallarında yüzyıllardır canlandırılmaktadır. Evrensel mesajlar içeren Faust trajedisi 20. yüzyılda Thomas Mann’ın Doktor Faustus (1947) romanı ile karşımıza çıkar. Bu karşılaştırmalı analizin amacı, Aydınlanma Çağı sonrası Romantizm dönemini yansıtan Goethe’nin Faust hikâyesinin nasıl modern dönem Almanyasına uyarlandığını göstermektir. Bu kapsamda, çalışma, hem 19. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar geçen dönemde gerçekleşen tarihsel olayların Alman toplumu üzerindeki etkisini hem de bu sosyolojik olayların Alman edebiyatındaki “Faust” efsanesine nasıl yansıdığını içermektedir. Çalışmanın karşılaştırmalı analizi ile yüzyıllar geçse de, Goethe ve Mann’ın okuyucularına “insanoğlunun zaafları yüzünden şeytanın oyunları karşısında zayıf olduğu” mesajını benzer şekilde verdikleri sonucuna varılmıştır.Keywords : Edebiyat Sosyolojisi, Goethe, Thomas Mann, Faust efsanesi, karşılaştırmalı analiz