Ebced Notası ve Devirlerin Gösterimi

Authors : Ferhat Çaylı

Pages : 121-135

Doi:10.26650/CONS2024-1453711

View : 44 | Download : 37

Publication Date : 2024-06-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makale, Safiyüddin Urmevî’nin Devirler Kitabı’ndan itibaren 13.-15. yüzyıllar arasında makamsal yapıları tarif etmek için kullanılmış olan ebced notasını konu edinmektedir. Makalede öncelikle, ebced notasını “17-eşit-olmayan-aralıklı ses sistemindeki perdeleri temsil eden bir gösterim” olarak değerlendirmenin yol açabileceği sorunlara işaret edilmektedir. Çözüm için, söz konusu notasyon sisteminin “ezgisel (lahnî) aralıkların” sıralanışını gösteren bağlamsal bir gösterim biçimi olarak değerlendirilmesi gerektiği savunulmaktadır. Buna uygun olarak, sabit bir perde taksimatına karşılık gelmeyen ebced notasında bütün ardışık notalar arasında “B” (bakiye), bir atlayan notalar arasında “C” (mücenneb), iki atlayan notalar arasında ise “T” (tanini) aralığının bulunduğu vurgulanmaktadır. Dolayısıyla ebced notasının, seslerin kendisinden ziyade aralarındaki aralıksal ilişkileri belirtmek maksadıyla tasarlanmış esnek bir notasyon sistemi olduğu savunulmaktadır. Makale, ebced notasındaki sembollerin sabit bir perde taksimatıyla özdeşleştirilmesinin, söz konusu dönemdeki müzik teorisinin yorumlanması aşamasında birtakım sorunlara yol açacağına örneklerle işaret etmektedir. Ardından, dönem kaynaklarından alıntılarla ebced notasının aslına uygun şekilde nasıl yorumlanabileceği tartışılmaktadır. Makalenin son bölümünde, Urmevî tarafından ortaya koyulan “devir” yapılarının tamamen T, C ve B aralıklarının kombinasyonundan oluştuğu örneklenmektedir. Sonuç olarak lahniyyat kavramı üzerinden ele alınan ebced notası, devirleri oluşturan bu üç aralık tipinin kolayca anlaşılabilmesini sağlayan pratik bir notasyon sistemi olarak değerlendirilmekte ve söz konusu notasyon sisteminin sabit bir perde dizgesi ile eşleştirilmemesi gerektiği savunulmaktadır.
Keywords : Ebced notası, Edvar, Makamsal müzik teorisi tarihi