GAGAUZ TÜRKÇESİNDE OLUMSUZLUK VE YOKLUK

Authors : Levent DOĞAN

Pages : 377-424

Doi:10.30903/Balkan.1036565

View : 22 | Download : 11

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Dünyadaki tüm dillerde olumsuz anlama sahip sözcükler yanında cümle ve sözcük düzeyinde olumsuzluğu sağlayan birtakım olumsuzluk işaretleyicileri vardır. Bu açıdan olumsuzluk genel itibarıyla anlamsal ve yapısal olmak üzere iki farklı boyutta değerlendirilir. Olumsuzluğun anlamsal boyutu yapısal boyutu gibi olumsuzluk işaretleyicileriyle sınırlandırılamamakta ve farklı şekillerde incelenebilmektedir. Dillerin söz varlığında herhangi bir olumsuzluk eki almamasına rağmen doğrudan olumsuzluk bildiren pek çok sözcük mevcuttur. Ayrıca bazen olumlu anlama sahip sözcüklerle de olumsuz bir durum ifade edilebilmekte veya bunun zıddı söz konusu olabilmektedir. Bunda sözcüklerin kullanıldıkları bağlama ve kişiye göre kazandıkları anlamlar etkili olmaktadır. Diğer yandan olumsuz sözcükler sadece sözlük anlamlarına göre de çeşitli şekillerde ele alınabilmektedir. Olumsuzluk her dilde var olan evrensel bir kategoridir. Ancak olumsuzluğun sağlanış biçimi her dilin yapısına ve kurallarına bağlı olarak dilden dile farklılık gösterir. Toplumların yaşadığı coğrafyaya, sahip oldukları değer ve inançlara göre de sözcüklere yüklenen anlamlar ve bunların çağrışım değerleri değişmektedir. Bu türden farklılıklara aynı dilin lehçe ve ağızları arasında da tesadüf edilmektedir. Bu çalışmada Türk dilinin yaşayan lehçelerinden Gagauz Türkçesinde olumsuzluk, anlamsal ve yapısal olarak ele alınmıştır. Çalışmanın anlamsal olumsuzluk kısmında Gagauz Türkçesi sözlüklerinden tespit edilen olumsuz içeriğe sahip fiil dışındaki her türden sözcük, sözcük grubu ve beddua niteliğindeki sözler çeşitli başlıklar altında sınıflandırılmıştır. Yapısal olumsuzluk kısmında bu sözcüklerle beraber söz diziminde olumsuzluğu sağlayan ek ve unsurların neler oluğu saptanmaya çalışılmıştır.
Keywords : Gagauz Türkçesi, olumsuzluk, yokluk, anlamsal, yapısal