AMASYA TARİHİ’NDE AY ADLARININ KÖKEN BİLİMSEL İNCELEMESİ
Authors : Sibel Murad
Pages : 45-71
Doi:10.70911/kulturk.1517267
View : 24 | Download : 35
Publication Date : 2024-12-16
Article Type : Research Paper
Abstract :Abdîzâde Hüseyin Hüsâmeddîn Yasar (ö. 1939); tarihçiliği, edipliği ve şairliği yanında bir dilci olarak da nitelendirilecek özelliklere ve çalışmalara sahiptir. Hüseyin Hüsâmeddîn, Tarih-i Osmanî Encümeni üyesi olarak Türk diliyle ilgili yaptığı çalışmalarla Mustafa Kemal Atatürk’ün dikkatini çekmiştir. Türk dilinin ve Anadolu’daki Türk varlığının ne kadar eskiye dayandığını ispat etmeye yönelik çalışmalarıyla bu alana katkı sağlayacağına inanılan Hüseyin Hüsâmeddîn, Atatürk’ün kendisini dil kurultaylarında görmek isteyeceği kadar dil ve tarih konularında yetkinliğine güvendiği bir Türk aydınıdır. Hüseyin Hüsâmeddîn, dil konusundaki birikimini yapmış olduğu Türk dilindeki harflerin durum ve manalarını, kelimelerin “teşkilat ve iştikaklarına” dair yazmış olduğunu belirttiği Temel, “paşa” kelimesinin kökeninin Türkçe olduğunu göstermek maksadıyla yazdığı Paşa Armağanı, Dîvân-ı Lügâti’t-Türk’ün ilk dizini olan Dîvân Anahtarı, Kitabü’t-Tasrif (Temel Külliyatından Fiiller Hakkında Mülahazât-ı Sarfiyye) ve Türk Çavları (Türk Sıfatları), Türk Takvimi, Et-Tuhfetü’z-Zekiyye Fi-Lugati’t-Türkiyye Çevirisi çalışmalarıyla ortaya koymuştur. Amasya Tarihi’nde de birçok sözcüğün köken bilimsel incelemesini yapan Hüseyin Hüsâmeddîn’in, bu incelemeleri çoğunlukla yer, kişi, boy, kavim adları hakkındadır. Hüseyin Hüsâmeddîn, tarihî bilgi birikiminin yanında bu tahlillere millî hissiyatını yansıtırken bunları bir delile dayandırmaya, bilimsel bir ispata çalışmıştır. Amasya Tarihi’nde İslamiyet’ten önce Türklerin kullandıkları on iki hayvanlı Türk takvimi hakkında bilgi vermiş ve Türklerin yıllara, aylara, günlere verdikleri adlardan bahsetmiştir. Çalışmamızda Hüseyin Hüsâmeddîn’in Amasya Tarihi’nde ay adlarıyla ilgili etimolojik tahlilleri sunulacaktır. Hüseyin Hüsâmeddîn’in bu sözcüklerin kökenlerine dair yaptığı açıklamalar araştırılarak bu bilgilerin geçmiş ve güncel kaynaklarda izleri sürülecek ve günümüzde bilinen-kullanılan sözcükler olup olmadıkları araştırılacaktır.Keywords : Amasya Tarihi, Hüseyin Hüsâmeddîn Yasar, etimoloji, ay adları.