TAYBETMENDÎYÊN COGRAFÎ Û MORFOLOJÎK ÊN DEVOKA XERZAN DI NAV DEVOKÊN KURMANCÎ DE

Authors : Ayhan YILDIZ, M Zahir ERTEKİN

Pages : 19-39

Doi:10.55106/kurdiname.1196272

View : 19 | Download : 9

Publication Date : 2022-11-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Dünya ve Kürt dilbilim insanları, ondokuzundcu yüzyıldan itibaren Kürt dilini coğrafi özellikleri yönünden kuzey Kürtçe, güney Kürtçe, orta Kürtçe ve batı Kürtçe olarak; dilbilgisi özellikleri bakımından da Kurmancî, Soranî, Lorî, Goranî ve Zazakî Kürtçesi gibi lehçelere ayırmışlardır. Dilbilimciler, bu lehçeleri de onların konuşucularının konuşma biçimlerine ve cografyalarının özelliklerine göre çeşitli ağız ve şivelere ayırmışlardır. Bu araştırmanın konusu olan Garzan ağzı, konuşucularının cografyası bakımından Kurmancinin hangi yerinde yer almakta ve dilbilgisi ile sözcükbilimin hangi özelliklerine göre Kurmancinin diğer ağızlarından farklılıklar gösterdiği, “araştırmanın sorunu” olarak belirlendi. Kürtçe dilbilim alanyazınından lehçebilim çalışmaları alanı tarandıktan sonra, Garzan ağzının Kürtçe dilbilim araştırmacılarının gözlemlerinde iyi bir şekilde yer almadığı ve onun coğrafi ve dilbillgisi özelliklerinin yeterince değerlendirilmediği tespit edildi. Bu yüzden bu çalışmanın yapılması gerekli görüldü. Bu çalışmayla Garzan ağzının cografi ve dilbilgisel özelliklerinin tespit edilmesi ve Kurmancî lehçesi içindeki yerinin belirlenmesi amaçlandı. Garzan ağzı yukarı Kürmancinin Boti, Tori ve Serhedi ağızları gibi coğrafi ve morfolojik farklılıklara sahip olduğundan, Kürt dilinin dilbilim alanı için önemli bir çalışma alanı olarak görüldü. Dolayısıyla bu tespit için, alanyazındaki yazılı kaynaklardan yararlanıldığı gibi, onun canlı konuşucularından da örnek veriler alınmıştır. Araştırma sonucunda Garzan ağzının, cografi alanına göre Kuzey Kürtçesi sınırları içinde kaldığı; kendine özgü dil özellikleri açısından da yukarı Kurmancî lehçesi içinde yer aldığı görüldü.
Keywords : Kürt dili, Kürtçenin lehçeleri, Kurmanci ağızları, Garzan ağzı