el-Fuṣûl fi’l-uṣûl Adlı Eseri Çerçevesinde Cessâs’ın Haber-i Vâhide İlişkin Kullandığı "İnsanların Telakkî bi’l-Kabûl Ettiği Haber" Olgusu ve Bunun Hadis Usûlündeki Yeri

Authors : Recep Bilgin

Pages : 365-400

Doi:10.47425/marifetname.vi.1321457

View : 123 | Download : 86

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Cessâs (ö. 370/981) Hanefî/fukaha metoduna göre ilk usûl eserini yazan ve yazdığı usûl eseriyle kendisinden sonra gelen fıkıh ve hadis usûlcülerini etkileyen öncü bir âlimdir. Cessâs’ın el-Fuṣûl fi’l-uṣûl isimli eserinde teorik ve pratik açıdan ele alarak işlediği ve kendisinden sonra gelen usûlcüleri etkilediği konuların başında haber teorisi gelmektedir. Onun haber teorisinde hem fakihlerin hem de hadisçilerin ilgi alanında giren âhâd haber, ayrı bir öneme sahiptir. Cessâs, âhad haberi "âm lafızların haber-i vâhid ile tahsisi” başlığında, teorik çerçeveden bağımsız olarak uygulamalı anlatır. Bu başlık altında, âhad haberin değerini etkileyen onu mütevâtir derecesine yükselten, telakki mefhumuyla önemli bir özellikten bahseder. Bu çalışmada, Cessâs’ın telakki kavramına yüklediği anlamın haber açısından değeri ve telakki olgusunun hadis usûlündeki yerinin ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Araştırmada öncelikli olarak Cessâs’ın haberle ilgili kullandığı sünnetü’s-sâbite, mütevâtir ve âhâd haber kavramları üzerinde inceleme yapılmıştır. Ardından haber-i vâhidin tevâtür derecesinde görülmesine etki eden telakki anlayışı; bu anlayış çerçevesinde haber-i vâhidin bilgi değeri, haber-i vâhid örnekleri; "تَلَقِّي ‌الْأُمَّةِ/الناس بِالْقَبُولِ” ifadesinde geçen "insanlar/ümmet” kavramıyla kimlerin kastedildiği ve hadis usûlcülerine göre kabul görmüş haber anlayışı gibi hususlar ele alınmıştır.
Keywords : Hadis, Cessâs, el Fuṣûl fil uṣûl, Âhâd Haber, Telakki