MİZÂHIN HİKMETİ: TÜRK TASAVVUF EDEBİYÂTINDA MİZÂHÎ METİNLERE YAZILAN ŞERHLER

Authors : Abdülkadir DAĞLAR

Pages : 1-15

View : 14 | Download : 12

Publication Date : 2017-06-23

Article Type : Research Paper

Abstract :Hâlis mizâh da hâlis şiir gibi insânın üst aklının yani akl-ı ma‘âdın ürünüdür. İnsânın günlük biyolojik, fizyolojik iş ve ihtiyâçlarını idare eden akl-ı ma‘âştan farklı olarak, akl-ı ma‘âd, insâna şeylerin hikmetini sorgulatan, aslını ve kendini keşfettiren, geldiği ve döneceği yeri düşündüren; bunların yanında, insânın sosyo-kültürel ve sanatsal yaşantısına yön veren, dînî hayâtını düzenleyen temyîz edici akıldır. Akl-ı ma‘âdın akl-ı ma‘âşa oranı her insânda aynı seviyede değildir; akl-ı ma‘âşı fazla olanlar, akl-ı ma‘âdı daha fazla olanların hikmetli davranışlarını doğru değerlendiremez ve sözlerini tam anlayamazlar. Bu sebeple, akl-ı ma‘âd ürünü bu sözlerin anlamlarını akl-ı ma‘âşın seviyesine taşıyıcı ve indirgeyici vâsıta metinler yani şerh metinleri kaleme alınmıştır. Türk edebiyâtında bilhassa sûfî şâirlerin hikmet dolu şiir ve şathiyyeleri çeşitli şârihler tarafından şerh edilmiş, bu yolla akl-ı ma‘âş sâhibi kişilerin düzeyine indirgenmeye çalışılmıştır. Bu tasavvufî metinlerin yanında, Nasreddîn Hoca’nın latifelerine yazılan şerhler de bu amaca hizmet ederler. Bu çalışma ile, akıl-hikmet-mizâh ilişkisi çerçevesinde, Türk edebiyâtında mazmûnu hikmet olan şathiyye ve latîfe metinlerine yazılan şerhler, aklın tefekkür ameliyyesi ve hakîkata ulaşma gâyesi dâiresinde yorumlanmaya çalışılacaktır.
Keywords : Tasavvuf, Mizâh, Şathiyye, Latîfe