KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE BİR ÇİÇEK İSMİ OLARAK “ZÜLF-İ NİGÂR”

Authors : Orhan KILIÇARSLAN

Pages : 1-8

Doi:10.32579/mecmua.1353117

View : 129 | Download : 87

Publication Date : 2023-09-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik metinlerde yaygın olarak kullanılan kimi ibareler zaman içerisinde işlenme sürecine bağlı olarak çeşitli anlamlar kazanmışlardır. Temel anlamları dışındaki bu karşılıklar benzetme temelinden hareketle oluşabildiği gibi kelime/ibarenin belli bir kurgu içerisinde tekrar etmesi yoluyla da ortaya çıkabilmektedir. Klasik Türk şiirinde sevgilinin saçı ifade edilirken kullanılan pek çok kelimeye niteleyici başka ifadeler de eklenmiş, bu yapılardan bir kısmı diğerlerine oranla daha çok tercih edilmiştir. Manzum metinlerde “sevgilinin saçı” anlamında ve diğer tercihlere nazaran sıklık olarak daha çok karşılaşılan yapılardan biri “zülf-i nigâr” terkibidir. Bu çalışmada “zülf-i nigâr” terkibinin temel karşılığı korunmakla birlikte farklı bir anlam ilgisinin bulunduğu ve metinlerde bu yönüyle de kullanıldığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. “Sevgilinin saçı” karşılığındaki bu terkibin, güzellik unsurlarının ifadesinde uygun bir mahal/mekân olan bahçe ve bahçedeki unsurlarla yoğun olarak bir arada bulunduğunu söylemek mümkündür. Terkibin “sümbül çiçeğinin bir çeşidi” olarak belirlenen anlamı, bahçe unsurları ile olan bu birlikteliğinin neticesinde ortaya çıkmış görünmektedir. Tespit edilen tanıklardan hareketle 16. yüzyıl metinlerinde terkibin bu anlamının bilindiğini ve örneklendirildiğini görmek mümkündür. Terkibin “bir sümbül çeşidi/bir çiçek ismi” anlamının belirlenmesinde özellikle mısra/beyit içerisindeki ikili kullanımlar ve edebî sanatların etkili olduğunu söylemek mümkündür.
Keywords : klasik Türk şiiri, çiçek, zülf i nigâr, terkip, bağlam