Evrensel Dinin Millileştirilmesi: Anglikanizm ve Türk İslamı

Authors : Şinasi GÜNDÜZ

Pages : 9-38

View : 17 | Download : 7

Publication Date : 2010-09-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Evrensel dinlerin güçlü ulusal/milliyetçi vurgular taşıyan çeşitli örneklerine dünya genelinde rastlamak mümkündür. Örneğin böylesi örnekleri özellikle Hıristiyan geleneğinde bulabiliriz. İngiliz milliyetçiliğinin güçlü etkisi hissedilen Anglikan Kilisesi Hıristiyanlığın yerel ve ulusal adaptasyonuna bir örnektir. İslami gelenek içerisinde de genellikle çeşitli sosyal ve kültürel arka planlarla ilişkili olarak bazı akımların ortaya çıktığı bilinmektedir. Bu bağlamda, Osmanlı döneminin sonlarından itibaren Türk kültürünü ve kimliğini ön plana çıkaran ve günümüzde “Türk İslamı” olarak adlandırılan bir İslami anlayışın Anadolu’da tezahür ettiği dikkati çekmektedir. Zamanın batılılaşma ve ulusalcılık gibi popüler ideolojilerinin bu anlayışın gelişiminde önemli ölçüde etkili olduğu görülmektedir. İmparatorluğun çöküşü sonrası yeni kurulan Cumhuriyet, yeni devletin kuruluş felsefesinin ana hatlarını oluşturan Batılılaşma, ulusalcılık ve sekülerizmle uyum içinde olan bir din anlayışı oluşturmak amacıyla bir din, İslam, politikası yürürlüğe koydu. Bu nedenle devlet bu politikaya uygun şekilde mevcut dini kurumları yenileriyle değiştirdi ve geleneksel din anlayışını zaman zaman güç kullanmak suretiyle de olsa değiştirmeye çalıştı. Buna rağmen halkın din politikalarını kabullenmesi konusunda genelde başarısız oldu. İslamın karakteristik özellikleri bunda önemli bir rol oynadı. Bununla birlikte çok parti dönemi bu konuda adeta bir dönüm noktası oldu; zira halk sosyal ve kültürel konuda nispeten bir özgürlük ortamına kavuştu. Bu dönemde, Türk kültürü ve kimliği vurgusunu ön plana çıkaran ve “Türk İslamı” denilen bir İslami anlayış, yalnızca devlete bağlı resmi dini kuruluşlarca değil bazı dini cemaatler tarafından da benimsendi.
Keywords : Evrensel dinler, Anglikan kilisesi, İslam, Türk İslamı, milliyetçilik, ulusalcılık